Μία από τις πιο δύσκολες πλευρές των διαπροσωπικών σχέσεων είναι η εξισορρόπηση των αναγκών μας με αυτές των άλλων. Πολλοί πνιγόμαστε στις υποχρεώσεις, θυσιάζοντας συχνά τις ανάγκες μας για να ευχαριστήσουμε τους άλλους επειδή οι ενοχές δεν μας αφήνουν να πούμε «όχι». Τα όρια, όμως, είναι εκείνα που μας βοηθούν να φροντίζουμε τον εαυτό μας και να χτίζουμε υγιείς συνδέσεις.
Τα οφέλη των ορίων
Τα όρια είναι σαν αόρατοι φράχτες, που ορίζουν τον προσωπικό μας χώρο και τα συναισθηματικά μας όρια. Λειτουργούν ως θεμέλιο για τη δημιουργία υγιών σχέσεων, επιτρέποντας στα άτομα να διατηρήσουν την αίσθηση του εαυτού τους, ενώ συνδέονται με τους άλλους. Χωρίς σαφή όρια, μπορεί να αισθάνεστε πελαγωμένοι, εξαντλημένοι ή αγανακτισμένοι, γεγονός που οδηγεί σε συγκρούσεις και μη ικανοποιητικές σχέσεις. Το να λέμε «όχι» μάς επιτρέπει να χρησιμοποιούμε τον χρόνο και την ενέργειά μας σε δραστηριότητες και στόχους που έχουν πραγματικά σημασία για εμάς. Αυτό, με τη σειρά του, συμβάλλει στην αύξηση της παραγωγικότητας, στην καλύτερη ψυχική υγεία και σε μια πιο ικανοποιητική ζωή.
Ο καθορισμός ορίων είναι μια πράξη αυτοαγάπης και αυτοσεβασμού. Δηλώνει στους άλλους ότι εκτιμάτε τη ζωή σας και ότι γνωρίζετε καλά τι χρειάζεστε. Επιπλέον, τα όρια δημιουργούν σαφείς προσδοκίες, οι οποίες βοηθούν τις σχέσεις να λειτουργούν ομαλά. Οι υγιείς σχέσεις βασίζονται στην αμοιβαία υποστήριξη και στην αναγνώριση των περιορισμών του άλλου.
Γιατί νιώθουμε ενοχές όταν λέμε «όχι»
Τα αισθήματα ενοχής είναι ένα πολύ κοινό εμπόδιο για τον καθορισμό ορίων. Ενοχή είναι το συναίσθημα που νιώθεις όταν νομίζεις ότι έχεις κάνει κάτι λάθος. Έτσι, αν αισθάνεστε ένοχοι όταν βάζετε όρια, είναι επειδή πιστεύετε ότι δεν έχετε το δικαίωμα να προστατεύσετε τον εαυτό σας, να πείτε όχι, να έχετε τις δικές σας ιδέες ή να ζητήσετε κάτι.
Το να πείτε «όχι» είναι ιδιαίτερα δύσκολο αν μεγαλώσατε σε μια δυσλειτουργική οικογένεια ή αν έχετε τάσεις συνεξάρτησης. Το να θέτεις όρια μπορεί να φαίνεται σαν παραβίαση των κανόνων – σαν να κάνεις κάτι κακό ή εγωιστικό. Μπορεί ακόμη και να αισθάνεστε ότι προδίδετε την οικογένειά σας ή την απογοητεύετε όταν λέτε «όχι» ή διατυπώνετε τις δικές σας ανάγκες. Αυτό συμβαίνει επειδή το να μεγαλώνεις σε ένα τέτοιο περιβάλλον συχνά σημαίνει να βάζεις τις ανάγκες των άλλων πάνω από τις δικές σου.
Είναι φυσικό και κατανοητό να θέλεις να ευχαριστήσεις τους άλλους. Ωστόσο, εάν μεγαλώσατε ή είχατε σχέσεις που ήταν αντιδραστικές συναισθηματικά ή δεν σας επέτρεπαν να έχετε τις δικές σας απόψεις, μπορεί να αποφεύγετε τις συγκρούσεις. Ως αποτέλεσμα, μπορεί να αισθάνεστε ένοχοι όταν βάζετε όρια επειδή φοβάστε μήπως δυσαρεστήσετε ή εξοργίσετε τους άλλους ή ακόμη κι ότι θα σας απορρίψουν ή θα σας εγκαταλείψουν.
Ξεπεράστε τις ενοχές όταν βάζετε όρια
Για να μειώσετε τα αισθήματα ενοχής, είναι χρήσιμο να θυμάστε ότι το να λέτε «όχι» δεν σημαίνει ότι απορρίπτετε τον άλλο, αλλά ότι δίνετε προτεραιότητα στον εαυτό σας. Ο καθορισμός ορίων αφορά την αναγνώριση των προσωπικών ορίων και την ανάγκη σας για αυτοφροντίδα. Λάβετε υπόψη ότι όλοι χρειάζονται και αξίζουν την αυτοφροντίδα. Δεν είναι λάθος να βλέπετε τις ανάγκες σας και να φροντίζετε να τις καλύψετε. Η αυτοφροντίδα είναι ο τρόπος με τον οποίο διατηρούμε καλή σωματική και ψυχική υγεία.
Θέστε όρια χωρίς ενοχές
Εκφράστε ευγνωμοσύνη και εκτίμηση. Αναγνωρίστε το αίτημα και ευχαριστήστε το άτομο που σας σκέφτηκε. Αυτό δείχνει σεβασμό και μετριάζει τον αντίκτυπο της άρνησης. Παράδειγμα: «Σ’ ευχαριστώ που μου ζήτησες να βοηθήσω με [αίτημα]. Αν και δεν μπορώ να βοηθήσω, εκτιμώ που με σκέφτεσαι».
Να είστε σαφείς και συνοπτικοί στην άρνησή σας. Δηλώστε το «όχι» σας ξεκάθαρα και άμεσα, αποφεύγοντας τις δικαιολογίες και τα «συγγνώμη». Αυτό αποπνέει εμπιστοσύνη και αποτρέπει πιθανές παρεξηγήσεις. Παράδειγμα: «Δυστυχώς, δεν μπορώ να υποσχεθώ κάτι τέτοιο αυτή τη στιγμή».
Προσφέρετε εναλλακτική λύση ή συμβιβασμό, εάν χρειάζεται. Το να προτείνετε έναν άλλο τρόπο με τον οποίο θα μπορούσατε να βοηθήσετε δείχνει την προθυμία σας να βοηθήσετε, διατηρώντας τα όριά σας. Και κάντε το μόνο εάν η εναλλακτική λύση λειτουργεί πραγματικά για εσάς. Παράδειγμα: «Δεν μπορώ να βοηθήσω με [αίτημα], αλλά θα μπορούσα να συνεισφέρω [εναλλακτικά]».
Εστιάστε στις δικές σας ανάγκες και προτεραιότητες. Υπενθυμίστε στον εαυτό σας ότι δεν πειράζει να δώσετε προτεραιότητα στον χρόνο και την ενέργειά σας. Έχετε το δικαίωμα να πείτε «όχι» εάν κάτι δεν ταιριάζει με τις αξίες και τις προτεραιότητές σας ή εάν επηρεάζει αρνητικά τη ζωή σας. Παράδειγμα: «Πρέπει να επικεντρωθώ στη [τη δική σας δέσμευση] αυτή τη στιγμή, οπότε δεν μπορώ να βοηθήσω».
Εξασκηθείτε. Το να λέτε «όχι» μπορεί να είναι άβολο στην αρχή, αλλά γίνεται πιο εύκολο με την εξάσκηση. Ξεκινήστε από μικρές αρνήσεις και χτίστε σταδιακά την αυτοπεποίθησή σας. Θυμηθείτε, όσο περισσότερο το κάνετε, τόσο λιγότερες ενοχές θα νιώθετε.
Στρέψτε την προσοχή σας από το «όχι» στην «αυτοφροντίδα». Αντί να βλέπετε το «όχι» ως αρνητικό, επαναπροσδιορίστε το ως μια θετική δέσμευση για το δικό σας καλό. Αυτή η προοπτική μπορεί να βοηθήσει στη μείωση της ενοχής και της αμφιβολίας για τον εαυτό σας. Παράδειγμα: «Πρέπει να δώσω προτεραιότητα στη φροντίδα του εαυτού μου αυτή τη στιγμή και μπορώ να μη σε βοηθήσω».
Νιώστε καλά όταν βάζετε όρια
Τα όρια είναι μια μορφή ενδυνάμωσης του εαυτού. Αποδεικνύουν ότι εκτιμάτε τον εαυτό σας αρκετά ώστε να ιεραρχείτε τις ανάγκες σας και να ζείτε σύμφωνα με τις αξίες και τους στόχους σας, γεγονός που συμβάλλει σε μια πιο ικανοποιητική και αυθεντική ζωή.
Θεωρήστε τα όρια μια κατάσταση win-win. Κερδίζετε περισσότερο χρόνο και ενέργεια για πράγματα που σας φέρνουν χαρά, είτε είναι να ξεκινήσετε ένα προσωπικό πρότζεκτ, είτε να περάσετε μια χαλαρωτική βραδιά με αγαπημένα πρόσωπα είτε απλά να ξεκουραστείτε γιατί σας αξίζει. Και οι σχέσεις σας ωφελούνται επειδή το να τηρείτε τα όρια σάς βοηθά στη δημιουργία γνήσιων συνδέσεων που βασίζονται στον αμοιβαίο σεβασμό.
Εν ολίγοις, τα όρια μάς δίνουν τη δυνατότητα να περιηγηθούμε στη ζωή με τους δικούς μας όρους, επιτρέποντάς μας να φροντίζουμε τον εαυτό μας και να νιώθουμε καλά με αυτό.
