Ένας από τους πλέον αναγνωρίσιμους και σημαντικότερους γιατρούς παγκοσμίως, χάρη στην ανακάλυψη του τεστ-παπ, έφυγε από τη ζωή στις 19 Φεβρουαρίου του 1962.
“Το ιδανικόν μου δεν είναι να πλουτίσω, ούτε να ζήσω ευτυχής αλλά να εργασθώ, να δράσω, να δημιουργήσω, να κάμω κάτι τι αντάξιον ενός ανθρώπου ηθικού και δυνατού…”
Γεννήθηκε στις 13 Μαίου του 1883 στην Κύμη Ευβοίας. Ήταν γιος του γιατρού και πολιτικού Νικόλαου Παπανικολάου, που διετέλεσε δήμαρχος Κύμης και βουλευτής Ευβοίας. Tα παιδικά του χρόνια τα πέρασε στην Κύμη, όπου και τελείωσε το Δημοτικό Σχολείο. Στη συνέχεια οι γονείς του τον έστειλαν στην Αθήνα για να ολοκληρώσει τις εγκύκλιες σπουδές του. Θέλοντας να τηρήσει την παράδοση που ήθελε τους γιους να ακολουθούν το επάγγελμα του πατέρα, αποφασίζει να γίνει γιατρός.
Το 1898, στα 15 του χρόνια, κάνει εγγραφή στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, από την οποία αποφοιτά το 1904 με άριστα. Ήταν πάντα ιδιαίτερα ανήσυχο πνεύμα και απέκτησε μια πολύπλευρη μόρφωση και καλλιέργεια. Του άρεσε να μελετά φιλοσοφία και ο μάλιστα ο Φρίντριχ Νίτσε παίζει μεγάλο ρόλο στον τρόπο σκέψης του. Ασχολείται επίσης με τους Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε, Ιμμάνουελ Καντ και Άρθουρ Σόπενχάουερ. Παρακολουθεί μαθήματα μουσικής στο Ωδείο Λότνερ, ασχολείται με την ποίηση, μαθαίνει Γαλλικά και Γερμανικά.
Το 1907 πηγαίνει στη Γερμανία για μετεκπαίδευση, αν και ο πατέρας του επιθυμεί να ασκήσει μαζί του την ιατρική στην Ελλάδα και να γίνει στρατιωτικός γιατρός.Μάλιστα σε ένα γράμμα προς τον πατέρα του, γράφει:
«Όχι δεν θέλω γίνω στρατιωτικός γιατρός. Θέλω να μείνω ελεύθερος, να αισθανθώ την χαρά που δίνει ο αγών της ζωής. Εμένα δεν με τρομάζει το πέλαγος. Θέλω την ελευθερία μου, την γλυκιά μου ελευθερία».
Τρία χρόνια αργότερα, το 1910, ανακηρύσσεται διδάκτωρ Φυσικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου με την εργασία “Περί των συνθηκών της διαφοροποιήσεως του φύλου των δαφνιδών”. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα,παντρεύεται τη Μυκονιάτισσα Μαρία-Ανδρομάχη Μαυρογένους- απόγονο της ηρωίδας του `21 Μαντούς Μαυρογένους- και συμμετέχει ως γιατρός στους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-1913.
Το 1913 μεταναστεύει στις Ηνωμένες Πολιτείες όπου ασχολείται με εξωιατρικές εργασίες μαζί με τη σύζυγό του για να ζήσουν. Εκεί μια καλή συγκυρία- η γνωριμία του με τον διάσημο γενετιστή της εποχής Τ. Μόργκαν- τον βοηθά για την την πρόσληψή του στο παθολογοανατομικό εργαστήριο του Νοσοκομείου της Νέας Υόρκης. Χρησιμοποιεί, επίσης, στο έργο του τα πορίσματα της διδακτορικής διατριβής του νεαρού Παπανικολάου. Στην πορεία, βρίσκεται στο ανατομικό εργαστήριο του ονομαστού πανεπιστημίου Κορνέλ και επιδίδεται απερίσπαστος στο ερευνητικό του έργο.
Το 1917 μελετά το κολπικό επίχρισμα των κατώτερων θηλαστικών και συσχετίζει τη μορφολογία του με τον ορμονικό κύκλο και τις ανάλογες μεταβολές στη μήτρα και τις ωοθήκες των ζώων.
Πραγματοποιεί κλινικές και εργαστηριακές μελέτες για τη διαγνωστική αξία της εξέτασης των κυττάρων του κολπικού επιχρίσματος στον άνθρωπο. Πρώτο “πειραματόζωο”… είναι η γυναίκα του. Η έρευνά του επεκτείνεται το 1923 σε γυναίκες του “Women’s Hospital” της Νέας Υόρκης αποτελώντας τη βάση για τη θεμελίωση της μεθόδου του για την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου.
Το 1928 κάνει την πρώτη του ανακοίνωση με τίτλο “Νέα διάγνωση του καρκίνου”, η οποία γίνεται δεκτή αλλά με πολύ σκεπτικισμό, καθώς η κρατούσα τότε γνώμη, για τέτοιου είδους έρευνα και εφαρμογή, επί αποφολιδουμένων κυττάρων ήταν πρακτικά αδύνατη.Ο ίδιος, όμως, ήταν απολύτως βέβαιος για την αξία της μεθόδου του για την κυτταρολογική διάγνωση του καρκίνου της μήτρας. Δεν πτοείται και συνεχίζει με ιδιαίτερο ζήλο και πίστη στα αποτελέσματα των ερευνών του.
Οι έρευνες του Παπανικολάου επεκτείνονται στη συνέχεια στις κυτταρολογικές αλλοιώσεις στο καρκίνο του αυχένα της μήτρας και του ενδομητρίου. Τα πορίσματα τα δημοσιεύει το 1943 από κοινού μετά του καθηγητή γυναικολογίας Έρμπερτ Τράουστ σε ειδική μονογραφία υπό τον τίτλο “Διάγνωσις του καρκίνου της μήτρας μέσω των κολπικών επιχρισμάτων” (Diagnosis of Uterine Cancer by the Vaginal Smear). Αυτό είχε ως φυσικό επακόλουθο να κεντρίσει το παγκόσμιο ιατρικό ενδιαφέρον και να προκαλέσει την άμεση δοκιμαστική χρησιμοποίηση της μεθόδου σε διάφορα νοσοκομεία. Το 1944 γίνεται η πρώτη εφαρμογή επί του ουροποιητικού συστήματος , επί του πεπτικού και άλλων συστημάτων του οργανισμού.
Ο Γεώργιος Παπανικολάου με τις έρευνες και τις εργασίες του γίνεται ο θεμελιωτής νέου επιστημονικού κλάδου της “αποφολιδωτικής κυτταρολογίας” η οποία βασίζεται στη μελέτη των αποφιλιδουμένων κυττάρων του οργανισμού στις διάφορες κοιλότητες αυτού. Ονομάζεται “Μέθοδος Παπανικολάου” ή “Τεστ Παπανικολάου” (Τεστ Παπ) προς τιμήν του.
Στη μακρόχρονη επιστημονική του σταδιοδρομία ανήλθε όλες τις βαθμίδες της ιεραρχίας στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ, με αποκορύφωμα τον τίτλο του καθηγητή της Κλινικής Ανατομικής. Το 1961 εγκαθίσταται μόνιμα στο Μαϊάμι, όπου αναλαμβάνει την οργάνωση του Καρκινολογικού Ινστιτούτου. Μετά το θάνατό του μετονομάζεται σε Καρκινολογικό Ινστιτούτο “Γεώργιος Παπανικολάου”.
Μπορεί να μην τιμήθηκε με βραβείο Νόμπελ- για το οποίο προτάθηκε δύο φορές- του απονεμήθηκαν, ωστόσο, πολλά αμερικάνικα ιατρικά βραβεία και το Βραβείο του ΟΗΕ- μετά το θάνατό του. Το 1932 γίνεται το πρώτο επίτιμο μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και το 1949 η Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών τον ονομάζει επίτιμο διδάκτορα. Το 1954 εκδίδει τον “Ατλαντα της Αποφολιδωτικής Κυτταρολογίας” που αποτελεί την ολοκλήρωση και την επισφράγιση του έργου του.
Στις 19 Φεβρουαρίου του 1962 κλείνουν για πάντα τα μάτια του ανθρώπου που άνοιξε ευρείς νέους ορίζοντες στην ιατρική έρευνα στη γενετήσια φυσιολογία και ενδοκρινολογία. Το τεστ Παπ χρησιμοποιείται παγκοσμίως για τη διάγνωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας επί της προκαρκινικής δυσπλασίας και άλλων κυτταρολογικών ασθενειών του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος.
