Στις 23 Φεβρουαρίου του 532, ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Ιουστινιανός θεμελιώνει το ναό της Αγίας Σοφίας-σύμβολο της Ορθοδοξίας. Πρόκειται για έργο των αρχιτεκτόνων Ανθεμίου και Ισιδώρου
Tο πρώτο κτίσμα που χτυπάει στα μάτια του επισκέπτη, καθώς εισέρχεται από την Προποντίδα.Ένα ξεχωριστό σημείο που οι ειδωλολάτρες είχαν επιλέξει για να χτίσουν τους ναούς τους, αιώνες πριν.
Ο γνωστότερος και δημοφιλέστερος μουσειακός χώρος της Κωνσταντινούπολης που της αποδίδονται διάφορες ονομασίες “Βυζαντινός Ναός της Ύπατης Σοφίας του Ένσαρκου Λόγου του Θεού, Ναός της Αγίας του Θεού Σοφίας, Μεγάλη Εκκλησία”. Είναι η Αγία Σοφία.
Ο πρώτος ναός της Αγίας Σοφίας θεμελιώθηκε το 330 μ.Χ.από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο όταν ονόμασε τη μετέπειτα Κωνσταντινούπολη πρωτεύουσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Η ανέγερση του ναού ολοκληρώθηκε από τον γιο του Κωνστάντιο. Τα εγκαίνια έγιναν στις 15 Φεβρουαρίου του 360 μ.Χ.
Κατά την εποχή του Αρκαδίου, το 404 μ.Χ. , η πρώτη Αγιά Σοφιά πυρπολείται και κτίζεται από τον Θεοδόσιο Β` από την αρχή. Τα εγκαίνια γίνονται στις 10 Οκτωβρίου του 415 μ. Χ.
Ωστόσο,ο ναός πυρπολείται και πάλι το 532 μ.Χ. κατά τη Στάση του Νίκα. Ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός Α` αποφασίζει να κατασκευάσει την εκκλησία και πάλι την αρχή, στον ίδιο χώρο. Η διαφορά είναι ότι την ετοιμάζει πιο επιβλητική προκειμένου να δεσπόζει στη Βασιλεύουσα. Στις 23 Φεβρουαρίου του 532 μ.Χ. μπαίνουν τα θεμέλια αυτού του μεγαλοπρεπή ναού με σχέδια τωνοι αρχιτεκτόνων Ανθέμιου Τραλλιανού και Ισίδωρου του Μιλήσιου.
Ο ναός είναι χτισμένος σε ρυθμό βασιλικής με τρούλο. Ο κυρίως χώρος του κτίσματος έχει σχήμα κύβου και τέσσερις τεράστιοι πεσσοί (τετράγωνοι στύλοι)- που απέχουν μεταξύ τους 30 μέτρα- στηρίζουν τα τέσσερα μεγάλα τόξα πάνω στα οποία εδράζεται ο επιβλητικός τρούλος(με διάμετρο 31 μέτρα). Όποιος κοιτά τον τρούλο, έχει δίνει την εντύπωση ότι αιωρείται στο κενό λόγω των παραθύρων που βρίσκονται γύρω από τη βάση του.
Για να ολοκληρωθεί αυτό το κολοσσιαίο έργο δούλεψαν χωρίς σταματημό επί έξι χρόνια 10.000 τεχνίτες, ενώ ξοδεύτηκαν 320.000 λίρες (περίπου 120.000.000 ευρώ). Προσφορά έγινε από κάθε σημείο όπου υπήρχε Ελληνισμός. Τα πράσινα μάρμαρα από τη Μάνη και την Κάρυστο, τα τριανταφυλλιά από τη Φρυγία και τα κόκκινα από την Αίγυπτο. Από τον υπόλοιπο κόσμο προσφέρθηκαν ο χρυσός, το ασήμι, το ελεφαντόδοντο,τα πολύτιμα πετράδια για τη διακόσμηση του εσωτερικού.
Τα εγκαίνια γίνονται στις 27 Δεκεμβρίου του 537 από τον Ιουστινιανό. Λέγεται ότι βλέποντας την υπεροχή της Αγίας Σοφίας έναντι του ξακουστού ναού του Σολομώντα, αναφωνεί: “Δόξα των Θεώ το καταξιωσάντι με τελέσαι τοιούτον έργον. Νενίκηκά σε Σολομών.”
Λέγεται πως στο μέσο της υπαίθριας μαρμαρόστρωτης και περίστυλης αυλής υπήρχε μαρμάρινη κρήνη, στην οποία ανεγράφετο η καρκινική φράση “ΝΙΨΟΝΑΝΟΜΗΜΑΤΑΜΗΜΟΝΑΝΟΨΙΝ” (νίψον ανομήματα μη μόναν όψιν, δηλ. ξέπλυνε τις αμαρτίες σου και όχι μόνο το πρόσωπό σου). Η φράση αυτή, αν διαβαστεί ανάποδα (από δεξιά προς τα αριστερά) αποδίδει τις ίδιες λέξεις και επομένως και το αυτό νόημα.
Ήταν στις 29 Μαΐου του 1453 όταν τελέστηκε η τελευταία λειτουργία. Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος ΙΑ` Δραγάτης προσευχήθηκε μαζί με το λαό, ζήτησε συγνώμη για λάθη που πιθανόν έκανε κι έφυγε για τα τείχη, όπου έπεσε μαχόμενος.
Η Αγία Σοφία γίνεται ένα τζαμί κατά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης και με την επανάσταση του Κεμάλ Ατατούρκ μετατράπηκε σε μουσείο.
Στις 10 Ιουλίου 2020, το Συμβούλιο της Επικρατείας της Τουρκίας αποφάσισε υπέρ της δυνατότητας μετατροπής σε τέμενος. Ο πρόεδρος της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν υπέγραψε τη σχετική απόφαση. Σε διάγγελμά του ο Τούρκος πρόεδρος προανήγγειλε ότι η πρώτη μουσουλμανική προσευχή θα πραγματοποιηθεί στις 24 Ιουλίου.
Στις 24 Ιουλίου 2020, έγινε η πρώτη προσευχή των μουσουλμάνων παρουσία του Τούρκου προέδρου.
Πληγή για όλη τη χριστιανοσύνη, η Αγιά Σοφιά που αποτελεί επιτομή της ορθοδοξίας να γίνει τζαμί
