Το παραδοσιακό έθιμο της λαγάνας πάντα πρωταγωνιστεί στο νηστίσιμο τραπέζι της Καθαράς Δευτέρας. Ποια είναι άραγε η ιστορία της που χάνεται στους αιώνες;
Η λαγάνα είναι ο άρτος (ψωμί) που φτιάχνεται με παραδοσιακό τρόπο στην Ελλάδα μόνο μια μέρα του χρόνου. Την Καθαρή Δευτέρα. Το όνομά της έχει ρίζες από το αρχαίο ελληνικό “λάγανον”. Πρόκειται για πλακωτή ζύμη που παρασκευάζεται από αλεύρι και νερό. Αυτό σηματοδοτεί την έναρξη της νηστείας της Μεγάλης Σαρακοστής. Σε πολλά κείμενα της αρχαιότητας, η λαγάνα αναφέρεται ως έδεσμα. Ένα από αυτά είναι οι Εκκλησιάζουσες του Αριστοφάνη. Εκεί, αναφέρεται η φράση λαγάνα πέττετται δηλαδή λαγάνες γίνονται.Ο δε Οράτιος στα κείμενά του αναφέρει τη λαγάνα ως “Το γλύκισμα των φτωχών”.
Η ονομασία της “Καθαρά” προέρχεται από τη συνήθεια που είχαν οι νοικοκυρές το πρωί της ημέρας αυτής, να πλένουν με ζεστό νερό και στάχτη όλα τα μαγειρικά σκεύη, μέχρι την ημέρα της κάθαρσης. Εν συνεχεία τα κρεμούσαν στη θέση τους κι εκεί παρέμεναν μέχρι τη λήξη της νηστείας. Εκείνη την ημέρα εξέρχονταν όλοι οικογενειακώς στην ύπαιθρο, έστρωναν κάτω στη γη κι έτρωγαν νηστίσιμα φαγητά, όπως χαλβά, ελιές, ταραμά.
Σύμφωνα με μια θεωρία, η λαγάνα παρομοιάζεται με τον άρτο που κατανάλωσαν οι Ισραηλίτες κατά την έξοδό τους από την Αίγυπτο, από τότε και μέχρι που ο Χριστός ευλόγησε τον ένζυμο άρτο. Τα αρτοποιεία μένουν ανοικτά τη συγκεκριμένη μέρα, σε αντίθεση με τα περισσότερα εμπορικά καταστήματα. Αυτό συμβαίνει αποκλειστικά για την παρασκευή και διάθεση της νόστιμης λαγάνας.
