Περισσότερο από 45 χρόνια μετά τον θάνατό της, η θρυλική Αιγύπτια τραγουδίστρια Umm Kulthum συνεχίζει να εμπνέει γενιές ανθρώπων από τον αραβικό κόσμο.
Η φωνή της Kulthum έφτανε πάντα πέρα από τα σύνορα της Αιγύπτου. Κατά τη διάρκεια της ζωής της, τραγούδησε στις περισσότερες πρωτεύουσες του αραβικού κόσμου – και, κάνοντας αυτό, “έθρεψε” τις μουσικές ψυχές πολλών νέων Αράβων.
Το όνομά της το είδα για πρώτη φορά χρόνια πριν – όταν ήμουν ακόμα παιδί- σε κάποιο δίσκο που είχε ο πατέρας μου από τότε που ζούσε στην Αίγυπτο…
Μπορεί για τους Έλληνες να μην είναι τόσο γνωστή, για τους Αιγύπτιους όμως ήταν ένα αστέρι. “Το άστρο της Ανατολής” όπως την προσφωνούσαν.
Κατάφερε να γίνει ευνοούμενη των πριγκίπων και των ηγεμόνων, ταξιδεύοντας την αραβική ποίηση με την υπέροχη φωνή της σε κάθε γωνιά της γης.
Umm στα αραβικά σημαίνει μητέρα, γι`αυτό όλοι προφέρουν το όνομά της με το ίδιο πάθος κι αγάπη μου προφέρουν τη λέξη μάνα. Γιατί με τη θεία φωνή της αγκάλιασε τον πόνο και την αγάπη.
«Το αστέρι της Ανατολής» ήταν το παρατσούκλι της. Η Kalthoum γεννήθηκε κάπου γύρω στο 1904 – η ακριβής ημερομηνία παραμένει αβέβαιη, ορισμένες βιογραφίες υποδηλώνουν ότι ήταν 31 Δεκεμβρίου ή στις 4 Μαίου του 1904- στο μικρό χωριό Tmaïe al-Zahayira (στο δέλτα του Νείλου). Κόρη ενός Ιμάμη, άρχισε να τραγουδάει από παιδί, ερμηνεύοντας μουσουλμανικά θρησκευτικά άσματα. Το 1923 εγκαταστάθηκε στο Κάιρο για να ξεκινήσει μια καριέρα στο τραγούδι που αρμόζει στο φωνητικό της ταλέντο.
Η Umm Kulthum έζησε για τη μουσική. Μεγάλωσε σε μια οικογένεια η οποία από νωρίς ανακάλυψε το ταλέντο της, καθώς ο πατέρας της, Ιμπραήμ, ήταν ψάλτης ισλαμικών θρησκευτικών ύμνων. Βρήκε, λοιπόν, μοναδική κληρονομιά τη μουσική και την καλλιφωνία μέσα στο σπίτι που γεννήθηκε και μεγάλωσε. Και ο αδελφός της είχε εξαίσια φωνή. Ξεκίνησε από μικρή να τραγουδά με τον πατέρα της στα πανηγύρια, για ένα πιάτο μαχαλμπέγια – παραδοσιακό γλυκό- και μια γκαζόζα. Όταν τελείωνε, σφυρίγματα ενθουσιασμού, χειροκροτήματα και κεράσματα ήταν η αμοιβή της. Οι ηγεμονικές τιμές και οι αμοιβές ήρθαν αργότερα. Θα γινόταν Πρέσβειρα, το Άστρο της Ανατολής και η Κυρία… Αυτές ήταν οι προσφωνήσεις των εκατομμυρίων φίλων της στον αραβικό κόσμο. Και θα έκανε εκείνο το μακρύ δρομο χάρη στις τόσο σπάνιες φωνητικές της δυνατότητες, ώστε να θεωρείται μουσικό θαύμα. Τραγουδούσε και στις τρεις φωνητικές κλίμακες : υψηλή, μεσαία, χαμηλή. Οι παλμικές δονήσεις της φωνής της έφταναν τις 4.000 το δευτερόλεπτο.
Το 1924 γραμμοφωνήθηκαν τα πρώτα της τραγούδια με την Odeon και ήταν ήδη διάσημη το 1936, όταν ήρθε η σειρά του κινηματογράφου να τη διεκδικήσει. Γύρισε έξι ταινίες κι άφησσε πίσω της δεκάδες δίσκους, με εφτακόσια περίπου τραγούδια, διάρκειας από πέντε λεπτά μέχρι μιάμιση ώρα. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο πέμπτο της φιλμ “Σαλάμα” (Ειρηνική), το 1943 απήγγειλε εδάφια από το Κοράνι – κάτι που απαγορευόταν σε γυναίκα δημοσίως.
Συνεργάστηκε με κορυφαίους Άραβες ποιητές και μουσουργούς. Περιόδευσε από το Μαρόκο μέχρι το Πακιστάν και από τη Γαλλία μέχρι την Αμερική . Το 1967 έδωσε ρεσιτάλ στο “Ολυμπία” του Παρισιού, ερμηνεύοντας το εκπληκτικό “Αλ Ατλάλ” (Αναμνήσεις)… Η φωνή της επί τέσσερις ώρες – χωρίς διάλειμμα- εδονείτο από παλμούς πάσχοντος έρωτος.
Οι αιγυπτιακές επιρροές έπαιξαν παραδοσιακά ισχυρό ρόλο στον αραβικό πολιτισμό: οι βασιλιάδες Fouad και Farouk, η επανάσταση του 1952, οι εντολές του Nasser και του Sadat. Βαθιά δεμένη με την πατρίδα της, η Kalthoum αφιέρωσε το ένα τρίτο των τραγουδιών της τη δεκαετία του 1960 σε πατριωτικά θέματα. Είναι ιδιαίτερα γνωστή για την αμέριστη υποστήριξή της στον Πρόεδρο Nasser, ο οποίος με τη σειρά του τη θαύμαζε πολύ.
Από αυτές τις απαρχές επέλεξε την ποίηση ως μέσο για να δώσει πλήρη δύναμη στην τέχνη της. Σε όλη τη διάρκεια της καριέρας της, έδωσε έμφαση στην ποίηση από τον μουσουλμανικό κόσμο, ερμηνεύοντας τα πάντα, από τους στίχους του Σύρου ποιητή του 10ουFirasal-Hamadani, μέχρι τις στροφές του Omar Khayyam και τα ποιήματα του Ahmad Shawqi (1868-1932), τον «πρίγκιπα των ποιητών». Μέσα από τη συγκίνηση που συνόδευε τη φωνή της, οι λέξεις συγκέντρωσαν όλη τους τη δύναμη.
Η Umm Kulthum έφτασε στο ζενίθ της καριέρας της σε ένα ασυνήθιστο πλαίσιο. Δούλεψε με τον Ahmed Rami και τον Zakariya Ahmed, αλλά ήταν ο Mohammed al Kasbagi που της μύησε το λαούτο και θα γινόταν ο συνθέτης της. Τέλος, ήταν ειδική επιθυμία του Προέδρου Nasser να συνεργαστεί με έναν άλλο πυλώνα της κλασικής αραβικής μουσικής, τον Mohammed Abdel Wahab.
Και ποιός να φανταστεί ότι τότε ήταν εξασθενημένες οι φωνητικές της χορδές από ασθένεια στο λάρυγγα – που ξεκίνησε το 1948. Αλλά εκείνη, παρά τις εντολές των γιατρών, συνέχιζε να τραγουδά δυνατά. Στην κηδεία της “καλλιτέχνιδος του λαού” όπως την ονόμασε ο Sadat, της φωνής που λάτρεψαν εξίσου μονάρχες και βεδουίνοι, σεΐχηδες και φελάχοι, ένα εκατομμύριο άνθρωποι είπαν το τελευταίο αντίο. Από το 1975, που έφυγε από τη ζωή, υπάρχει σε συνεχή κυκλοφορία γραμματόσημο με τη μορφή της και την ίδια χρονιά κόπηκε αργυρό μετάλλιο με το πρόσωπό της, πλαισιωμένο από το κλειδί του σολ. Μία από τις πιο κεντρικές λεωφόρους του Καίρου πήρε το όνομά της, και το θέατρο “Μπαλούν”, στο οποίο δοξάστηκε δίνοντας τις περισσότερες συναυλίες της, μετονομάστηκε σε “Θέατρο Umm Kulthum”. Οι δίσκοι της ακόμα και σήμερα κάνουν ρεκόρ…
Η άνοδός της στη φήμη ήταν ακόμη πιο εντυπωσιακή, καθώς η αραβική μουσική σκηνή ήταν ουσιαστικά ανδροκρατούμενη. Οι γυναικείες φωνές ήταν σπάνιες εκείνη την εποχή. Η μοναδική της θέση κέρδισε την αμείλικτη υποστήριξή της, καθώς «δεν υπήρχε πραγματικά χώρος για άλλη γυναίκα στην σκηνή».
Προσκολλημένη σε όλη τη διάρκεια της καριέρας της στις υψηλές προσδοκίες ποιότητας, η Umm Kulthum ήξερε πώς να αντιμετωπίσει τη νεωτερικότητα. Ακόμη και σήμερα, τα άλμπουμ της εξακολουθούν να πωλούν καλά στις αραβικές χώρες.
Το Umm Kulthum θυμίζει στον κόσμο όλα τα στάδια της ζωής του, τις ευτυχισμένες στιγμές αλλά και τις δυστυχισμένες. Τα τραγούδια της μιλούν ακόμα στους νέους γιατί ήξερε να μιλάει για ένα βάσανο που είναι διαχρονικό.
