Στις 13 Ιουλίου του 1793 δολοφονήθηκε μια ηγετική φυσιογνωμία της Γαλλικής Επανάστασης ενώ βρισκόταν στο μπάνιο.O Jacques-Louis David απεικόνισε το τέλος του Marat μέσα από τη ζωγραφική του τέχνη.
“Όχι, η ελευθερία δεν είναι φτιαγμένη για εμάς: είμαστε πολύ αδαείς, πολύ ματαιόδοξοι, πολύ αλαζόνες, πολύ δειλοί, πολύ κακοί, πολύ διεφθαρμένοι, πολύ προσκολλημένοι στην ανάπαυση και την ευχαρίστηση, πάρα πολλοί σκλάβοι της τύχης για να μάθουμε ποτέ την πραγματική τιμή της ελευθερίας. Καμαρώνουμε ότι είμαστε ελεύθεροι!” Jean Paul Marat
Στα μέσα του 18ου αιώνα, ο Γάλλος καλλιτέχνης Jacques-Louis David πρωτοστάτησε με ένα νέο είδος της ζωγραφικής. Με τον εύστοχο τίτλο Νεοκλασικό, αυτό το κίνημα θεωρήθηκε ως αναβίωση της εξιδανικευμένης τέχνης της Αρχαίας Ελλάδας και της Ρώμης. Αν και αποδίδονται με στυλ που θυμίζει την αρχαιότητα, οι νεοκλασικοί πίνακες συχνά παρουσιάζουν σύγχρονες σκηνές και θέματα. Αυτό συμβαίνει σε πολλά από τα έργα του David, συμπεριλαμβανομένου του Θανάτου του Marat, ενός από τους πιο γνωστούς πίνακές του.
Ο ιστορικός τέχνης EH Gombrich εξηγεί για τη δημιουργία του “Θανάτου του Marat”:
«Είχε μάθει από τη μελέτη της ελληνικής και ρωμαϊκής γλυπτικής πώς να διαμορφώνει τους μύες και τα νεύρα του σώματος και να τους δίνει την εμφάνιση ευγενούς ομορφιάς· είχε μάθει επίσης από την κλασική τέχνη να αφήνει έξω όλες τις λεπτομέρειες που δεν ήταν απαραίτητες για το κύριο αποτέλεσμα και να στοχεύει στην απλότητα».
Αυτοπροσωπογραφία του Jacques-Louis David
Στις 13 Ιουλίου 1793 η είδηση του θανάτου του Marat, πρωταγωνιστή της Γαλλικής Επανάστασης, συγκλόνισε τη Γαλλία.
Ο Marat μαχαιρώθηκε μέχρι θανάτου και η δολοφόνος του, Charlotte Corday, τέσσερις ημέρες μετά τη δολοφονία και μετά από μια συνοπτική δίκη, εκτελέστηκε με γκιλοτίνα.
Ο θάνατος του Marat είναι ένας πίνακας που συμβολίζει τη Γαλλική Επανάσταση και αντιπροσωπεύει ένα από τα κορυφαία επιτεύγματα του David.
Δημιουργήθηκε κατά την περίοδο που είναι γνωστή ως η Βασιλεία του Τρόμου και δείχνει, με δυνατό και ουσιαστικό τρόπο, τη στιγμή αμέσως μετά τη δολοφονία του Marat από τη Charlotte Corday.
Ο David ένιωθε έλξη για τη ριζοσπαστική πολιτική, τις Ιακωβίνικες ιδεολογίες του Marat και του Μαξιμιλιέν Ροβεσπιέρου. Στη μεταεπαναστατική Γαλλία, ανήλθε στη θέση του αυλικού ζωγράφου υπό τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη.
Ο David ήταν στενός φίλος του Marat και τον υποστήριξε πολιτικά σε διάφορες περιπτώσεις, ειδικά όταν έπρεπε να ψηφίσουν υπέρ του θανάτου του βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκου XVI.
Όπως μεγάλο μέρος της τέχνης του καλλιτέχνη που δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια αυτής της δεκαετίας, ο εν λόγω πίνακας είναι ένα πολιτικά φορτισμένο κομμάτι που πραγματεύεται ένα σημαντικό γεγονός της εποχής.
Ο Θάνατος του Μarat ολοκληρώθηκε το 1793, τέσσερα χρόνια μετά την έναρξη της Γαλλικής Επανάστασης.
Η ιστορία
Ο Jacques-Louis David ήταν ο επίσημος ζωγράφος και ηγετική φυσιογνωμία της Γαλλικής Επανάστασης. Το 1792 εξελέγη επίσης βουλευτής της Συνέλευσης και ευθυγραμμίστηκε με τους Ιακωβίνους, οι οποίοι αντιπροσώπευαν το πιο ριζοσπαστικό πολιτικό κόμμα κατά τη διάρκεια της γαλλικής επανάστασης.
Έτσι, ήταν σχεδόν λογικό να του ανατεθεί η δημιουργία ενός πίνακα για τον θάνατο του Marat.
Ο θάνατος του στενού του φίλου προκλήθηκε από τη Charlotte Corday, η οποία πίστευε ότι ήταν υπεύθυνος για την πιο ριζοσπαστική πορεία που είχε ακολουθήσει η Επανάσταση μέσω του ρόλου του ως δημοσιογράφου και ως βουλευτή Ιακωβίνων. Μαχαίρωσε τον Marat ενώ ήταν μες την μπανιέρα του.
Ο Marat συνέβαλε δραστικά στην απομάκρυνση του Λουδοβίκου του 16ου και στην καταδίκη του, ενώ όλα αυτά τον βοήθησαν να ανέβει ο ίδιος στην κορυφή της εξουσίας. Ο λόγος του είχε τεράστια δύναμη και άσκησε μεγάλη επιρροή στην εποχή. Αυτό όμως που του στοίχισε τη ζωή, ήταν μια πρότασή του: η διάλυση των Γιρονδίνων, μιας σημαντικής πολιτικής ομάδας που έδρασε κατά την διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης.
Όταν ο Marat διέταξε τη σύλληψη 22 Γιρονδίνων, η Corday που ήταν φανατική οπαδός τους, αποφάσισε να τον δολοφονήσει. Αρχικά ο Marat δεν δέχτηκε να συναντηθούν, όμως στη συνέχεια έκανε το τραγικό λάθος να δεχτεί, γεγονός που οδήγησε στον θάνατό του.
Η Charlotte είχε ήδη προμηθευτεί ένα μαχαίρι και βρέθηκε στο σπίτι του, όπου τον μαχαίρωσε εν ψυχρώ στο στήθος σκίζοντας την αορτή και τους πνεύμονες του.
Aνάλυση του πίνακα
Το δωμάτιο είναι γυμνό και σκοτεινό. Υπάρχει μόνο ο Marat ξαπλωμένος στην μπανιέρα και λίγα αντικείμενα ενός ανθρώπου που αφιερώθηκε στο καλό των Γάλλων πολιτών. Ο Marat κρατά στα χέρια του μία πένα και ένα χαρτί που του είχε δώσει η δολοφόνος του πριν τον σκοτώσει. Στο πάτωμα είναι το φονικό όπλο.
Υπάρχουν μια πένα και ένα μελανοδοχείο σε ένα απλό ξύλινο κουτί που λειτουργεί ως γραφείο. Πάνω του ο καλλιτέχνης ζωγράφισε την επιγραφή: Α` MARAT, DAVID (TO MARAT, DAVID).
Η πόζα του Marat, με το ακίνητο μπράτσο του, αντλεί έμπνευση από τον «Εντάφιο του Χριστού» του Caravaggio, που στεγάζεται στην Pinacoteca Vaticana, στην πόλη του Βατικανού.
Στοιχεία για το τέλος του Marat
Μπορεί να φαίνεται περίεργο ότι ο θάνατος του Μαρά συνέβη ενώ ο ήρωας της Γαλλικής Επανάστασης βρισκόταν στην μπανιέρα του. Ωστόσο, δεν ήταν κάτι περίεργο.
Ο Marat έπασχε από μια δερματική ασθένεια- σμηγματορροϊκή δερματίτιδα- που τον υποχρέωνε να κάνει πολύωρα και καθημερινά μπάνια, κατά τη διάρκεια των οποίων συνέχιζε να εργάζεται και να συναντά κάθε είδους προσωπικότητες.
Υπάρχουν τρεις εκδοχές αυτού του πίνακα.
Η πρώτη βρίσκεται στο Βασιλικό Μουσείο Καλών Τεχνών του Βελγίου στις Βρυξέλλες, η δεύτερη στεγάζεται στη Ρεμς και η τρίτη είναι μέρος των έργων του Λούβρου. Λόγω της συγκινητικής —αν και χειριστικής— απεικόνισης του νεκρού φίλου του από τον David, ο Θάνατος του Marat θεωρείται πλέον ένας εξαιρετικά αναγνωρισμένος πίνακας. Αν και ορισμένοι θεατές μπορεί να μην τον γνωρίζουν με το όνομά του, αναγνωρίζουν σίγουρα την εικονογραφία του.
