Χιλιάδες προσκυνητές καταφθάνουν εδώ και μέρες στην ορεινή Αγιάσο, διανύουν δεκάδες χιλιόμετρα με τα πόδια, ξεκινώντας από όλα τα σημεία του νησιού για να προσκυνήσουν την εικόνα, της Παναγίας της Βρεφοκρατούσας.
Μετά την Πανηγυρική Θεία Λειτουργία, έγινε λιτανεία στον περίβολο του Ναού, όπου στην κεφαλή της πομπής ήταν ο Μητροπολίτης Μυτιλήνης κ.κ. Ιάκωβος και ακολούθησε πλήθος πιστών, ενώ άγημα του στρατού απέδωσε τιμές. Στο τέλος της λιτανείας η εικόνα της Παναγίας τοποθετήθηκε πάνω από την είσοδο του ναού όπου μέχρι αργά το απόγευμα χιλιάδες πιστοί θα την προσκυνήσουν.
Όπως τόνισε ο αντιδήμαρχος Παιδείας Μυτιλήνης, κ. Λευτέρης Κοτσώνης, την αρχαία εικόνα της Παναγίας της Bρεφοκρατούσας που η φιλοτέχνησή της αποδίδεται στον Ευαγγελιστή Λουκά, έφερε στη Λέσβο από τα Ιεροσόλυμα τον 9ο αιώνα ο ιερέας Αγάθωνας για να τη σώσει από τις εικονομαχίες. “ΜΗΤΗΡ ΘΕΟΥ ΑΓΙΑ ΣΙΩΝ” έγραφε η εικόνα, απ’ όπου πήρε στη συνέχεια το όνομά του και το χωριό Αγιάσος.
Σύμφωνα με την ιστορία της Παναγίας της Αγιάσου, το 1170 οι μοναχοί της Καρυάς έχτισαν, με την άδεια του τότε κυβερνήτη της Λέσβου Κωνσταντίνου Βαλερίου, την εκκλησία της Παναγίας, στο λόφο όπου βρίσκονταν τα οστά του μοναχού Αγάθωνα, για να στεγάσει την εικόνα της Παναγίας. Ο ναός ολοκληρώθηκε και εγκαινιάστηκε το 1173. Διατηρήθηκε για 633 χρόνια. Γύρω από την εκκλησία σχηματίστηκε ένας μικρός οικισμός, ο οποίος εξελίχθηκε με την πάροδο του χρόνου σε μία μεγάλη και αξιόλογη πόλη.
Ωστόσο, επειδή η πρώτη εκκλησία ήταν πλέον ασταθής και επικίνδυνη, λόγω της υποβάθμισης του χρόνου, το 1806 με πρωτοβουλία του τότε Μητροπολίτη Μυτιλήνης Ιερέμιου και των ιερέων της Αγιάσου, ο ναός κατεδαφίστηκε και χτίστηκε ένας νέος, μεγαλύτερος ο οποιος κάηκε από πυρκαγιά, όπως και μεγάλο μέρος της πόλης το 1812.
Το 1815 με δωρεές, των Αγιασωτών και με τους έρανους του Μητροπολίτη Μυτιλήνης Καλλινίκου με τους απεσταλμένους του στην επαρχία, καθώς και στα άλλα μέρη της Μικράς Ασίας, ανεγέρθηκε ναός, ο τρίτος στη σειρά, στα προηγούμενα θεμέλια του ναού που διατηρείται μέχρι σήμερα.
Εν τω μεταξύ, γύρω στο 1453, δηλαδή, όταν η πόλη καταστράφηκε από τους Τούρκους, οι Χριστιανοί του ναού, βλέποντας ότι η εικόνα της Παναγίας άρχισε να αποσυντίθεται από το πέρασμα του χρόνου, ανέθεσε σε έναν καλό αγιογράφο να κάνει ένα πιστό αντίγραφο της παλιάς εικόνας για να κρύψει το πρωτότυπο. Η εικόνα-αντίγραφο είναι ένα εξαιρετικό έργο βυζαντινής τέχνης. Το 1838 η αρχική εικόνα βρέθηκε κρυμμένη μέσα στη νεότερη εικόνα της Παναγίας, σε ένα ξύλινο κουτί και τυλιγμένη σε ένα πανί βουτηγμένο σε κερί αλλά τρομερά κατεστραμμένο. Η αποκατάσταση της ζημιάς έγινε με μεγάλη προσοχή από τον Ρώσο τεχνίτη – ειδικό συντηρητή των εικόνων του Βυζαντινού Μουσείου Αθηνών – Βασίλη Ραχτσέβσκι. Η παλιά εικόνα έχει τοποθετηθεί από τότε σε ξύλινη θήκη με διπλό γυαλί σε μαρμάρινο ιερό μπροστά από την εικόνα ρεπλίκα της Παναγίας στο τέμπλο.
