Μετά την υπογραφή μιας εμπορικής συμφωνίας που πολλοί στην Ευρώπη χαρακτηρίζουν «ταπεινωτική», η Ε.Ε. μοιάζει να βιώνει τη δική της εκδοχή των «άνισων συνθηκών» που επέβαλαν οι αποικιοκρατικές δυνάμεις στην Κίνα μετά τον Πρώτο Πόλεμο του Οπίου. Η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ταξίδεψε τον Ιούλιο στο γκολφ ριζόρτ του Ντόναλντ Τραμπ στη Σκωτία για να αποτρέψει ένα εμπορικό πόλεμο. Αντί αυτού, αποδέχτηκε δασμούς 15% στις περισσότερες ευρωπαϊκές εξαγωγές, κίνηση που στην Ευρώπη ερμηνεύεται ως ξεκάθαρη πολιτική ήττα.
Ο Τραμπ με το πάνω χέρι
Όπως αναφέρει το Politico, η Ουάσινγκτον δείχνει έτοιμη να αξιοποιήσει πλήρως την υπεροχή της. Μόλις λίγες ημέρες μετά τη συμφωνία, ο Τραμπ απείλησε με νέους δασμούς αν η Ε.Ε. δεν χαλαρώσει τους κανόνες της για τη ρύθμιση των αμερικανικών τεχνολογικών κολοσσών, προειδοποιώντας ότι θα διακόψει τις εξαγωγές κρίσιμης τεχνολογίας μικροτσίπ. Η κίνηση αυτή ακύρωσε τις προσδοκίες των Βρυξελλών πως είχαν διασφαλίσει την «κυριαρχία» τους στον ψηφιακό τομέα.
Αναλυτές συγκρίνουν την κατάσταση με τον 19ο αιώνα, όταν η Κίνα του Κινγκ αναγκάστηκε να ανοίξει τα λιμάνια της υπό την απειλή βρετανικών κανονιοφόρων. Τότε, το Πεκίνο πλήρωσε την αδράνεια στην τεχνολογία και την άρνηση εκσυγχρονισμού. Σήμερα, η Ευρώπη πληρώνει την εξάρτησή της από τις ΗΠΑ σε άμυνα και τεχνολογία.
Το «Σύστημα του Turnberry»
Ο Αμερικανός εμπορικός αντιπρόσωπος Τζέιμι Γκριρ βάφτισε τη συμφωνία «σύστημα του Turnberry», παραλληλίζοντάς το με τη διάσκεψη του Bretton Woods του 1944 που διαμόρφωσε τη μεταπολεμική οικονομική τάξη. Στην πράξη, όμως, πρόκειται για ένα κείμενο μόλις τεσσάρων σελίδων, γεμάτο ασάφειες που αφήνουν στον Τραμπ το περιθώριο να κλιμακώσει τις απαιτήσεις του – από ποσοστώσεις στον χάλυβα και το αλουμίνιο μέχρι επενδύσεις ύψους 600 δισ. δολαρίων που οι Βρυξέλλες δεσμεύτηκαν «κατ’ αρχήν» να φέρουν στις ΗΠΑ.
«Αν δεν το κάνουν, τότε θα πληρώσουν δασμούς 35%», είπε ωμά ο Τραμπ.
Η αδυναμία της Ευρώπης
Η εικόνα που διαμορφώνεται είναι πως η Ε.Ε. δεν μπόρεσε να διαπραγματευθεί από θέση ισχύος. «Η συμφωνία είναι άμεση απόρροια της αδυναμίας της Ευρώπης στον τομέα της ασφάλειας», δήλωσε ο αναλυτής Τόρστεν Μπέννερ, επισημαίνοντας ότι για δεκαετίες τα κράτη-μέλη απέφευγαν να επενδύσουν σε άμυνα και τεχνολογική καινοτομία.
Η επικεφαλής της Διεύθυνσης Εμπορίου της Κομισιόν, Σαμπίνε Βέιγιαντ, παραδέχθηκε πως η Ε.Ε. «γύρισε στον ύπνο» μετά την πρώτη θητεία Τραμπ, αγνοώντας τα προειδοποιητικά σημάδια.
Τι μπορεί να κάνει η Ε.Ε.;
Για να ξεφύγει από τον κίνδυνο μόνιμης υποβάθμισης, οι ειδικοί υπογραμμίζουν τρεις άξονες:
- Αντεκδίκηση: έτοιμα μέτρα για δασμούς-αντίποινα.
- Διεύρυνση εμπορικών σχέσεων: από Mercosur και Ινδία μέχρι πιθανή προσέγγιση με το CPTPP.
- Επένδυση στην ενιαία αγορά και τις τεχνολογίες: AI, κβαντικοί υπολογιστές, πράσινη ενέργεια.
Ο Μάριο Ντράγκι προειδοποίησε με δραματικούς τόνους ότι χωρίς βαθιές θεσμικές αλλαγές, η Ευρώπη κινδυνεύει με «απόλυτη γεωπολιτική ασημαντότητα».
Ένα νέο «αιώνας ταπείνωσης»;
Το μεγάλο ερώτημα είναι αν η Ευρώπη θα ανασυνταχθεί ή θα αρκεστεί να είναι το πεδίο μάχης μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας. Όπως σχολίασε αναλυτής του German Marshall Fund: «Η Ευρώπη πρέπει να αποφασίσει αν θα παραμείνει κόμβος ελεύθερου εμπορίου ή απλώς σκηνικό στην όξυνση του αμερικανοκινεζικού ανταγωνισμού».
