Στις 28 Ιουλίου του 1887 γεννήθηκε ο Γάλλος καλλιτέχνης και θεωρητικός, που επηρέασε σημαντικά την μεταπολεμική τέχνη με τις προκλητικές δημιουργίες του.

Ο Marcel Duchamp ήταν ένας πρωτοπόρος εννοιολογικός καλλιτέχνης, που παραπλάνησε τον κόσμο της τέχνης με αμφιλεγόμενες και προκλητικές καλλιτεχνικές δηλώσεις. Από το σταυρωτό ντύσιμο μέχρι την περιστροφή τροχών ποδηλάτου και το παιχνίδι με σπάγκο, του άρεσε να ανατρέπει το συμβατικό με ένα ανόητο, ντανταϊστικό πνεύμα. Το πιο διάσημο από όλα, ωστόσο, είναι το Σιντριβάνι του Duchamp, 1917, ένα ανακυκλωμένο ουρητήριο που γύρισε 90 μοίρες, υπογεγραμμένο με ένα περίεργο ψευδώνυμο «R. Mutt` και εκτίθεται σε πλίνθο. Αυτό το παράξενο αντικείμενο έχει πλέον μεγάλη ιστορική σημασία. Αλλά τι ήταν τόσο σπουδαίο σε αυτό; Διαβάστε παρακάτω για να ανακαλύψετε περισσότερα για αυτό το σύμβολο της ιστορίας της τέχνης.

Ένας διανοούμενος στην καρδιά, ο Marcel Duchamp ευνοούσε το μυαλό έναντι της ύλης, κάτι που του χάρισε το όνομα ως «ο πατέρας της εννοιολογικής τέχνης». Πειραματιζόμενος με τον κυβισμό, τον σουρεαλισμό και τον ντανταϊσμό, συνέχισε ως πρωτοπόρος στη γλυπτική «Readymade», ενσωματώνοντας καθημερινά αντικείμενα σε έργα τέχνης για να αμφισβητήσει τις συμβατικές ιδέες σχετικά με τη συγγραφή και την πρωτοτυπία. Φημιζόταν επίσης για την προσωπικότητά του ως προβοκάτορα, κάνοντας φάρσες και παρεμβάσεις που ξύπνησαν το κοινό των γκαλερί με ένα απότομο τράνταγμα.

Tα πρώτα χρόνια

Τοπίο στο Blainville, Marcel Duchamp, 1902

Ο Duchamp γεννήθηκε το 1887 στο Blainville της Νορμανδίας. Ήταν ένα από τα επτά παιδιά μιας καλλιτεχνικής και πνευματικής οικογένειας που ενθαρρύνονταν να διαβάζουν, να παίζουν σκάκι, να μαθαίνουν μουσική και να κάνουν τέχνη. Στον πρώτο γνωστό πίνακα που έγινε από τον Duchamp όταν ήταν μόλις δεκαπέντε ετών, “Τοπίο στο Blainville”το 1902, δείχνει μια παράξενη επίγνωση του ιμπρεσιονισμού. Δύο από τα μεγαλύτερα αδέρφια του Duchamp μετακόμισαν στο Παρίσι για να ακολουθήσουν την τέχνη. Σύντομα τα ακολούθησε για να σπουδάσει ζωγραφική στην Ακαδημία Julien το 1904.

Η ζωή στο Παρίσι

“Γυμνό που κατεβαίνει την σκάλα Νο. 2”, 1912

Ως νέος καλλιτέχνης στο Παρίσι, ο Duchamp περιβαλλόταν από αναπτυσσόμενα καλλιτεχνικά κινήματα, όπως o ιμπρεσιονισμός, ο κυβισμός, ο φωβισμός, ενώ σύντομα άρχισε να πειραματίζεται με διάφορα στυλ. Στο Παρίσι έγινε φίλος με διάφορους επιφανείς στοχαστές, συμπεριλαμβανομένου του καλλιτέχνη Francis Picabia και του συγγραφέα Guillaume Apollinaire, του οποίου οι προοδευτικές ιδέες για τη νεωτερικότητα και την εποχή των μηχανών είχαν βαθιά επιρροή πάνω του.

Ο πρώιμος πίνακάς του “Γυμνό που κατεβαίνει την σκάλα Νο. 2”, 1912, αποκάλυψε μια γοητεία για την ενέργεια, την κίνηση και τη μηχανική, αν και η μη ανθρώπινη αντιμετώπιση της γυναικείας μορφής προκάλεσε μεγάλο σκάνδαλο στο Παρίσι. Όταν ο καλλιτέχνης εξέθεσε το έργο στην Έκθεση Οπλοφορίας της Νέας Υόρκης το 1913, το έργο προκάλεσε την ίδια διαμάχη, αλλά του χάρισε την διαβόητη φήμη που ήθελε να αναπτύξει.

Ο Ντανταϊσμός της Νέας Υόρκης

Τη νύφη ξεγυμνώνουν οι εργένηδές της, (Το μεγάλο γυαλί), 1915-23

Ο Duchamp εγκαταστάθηκε στη Νέα Υόρκη το 1915, όπου έγινε ηγετικό μέλος της ομάδας του Ντανταισμού της Νέας Υόρκης, ενθαρρύνοντας μια άναρχη, αλλά και παιχνιδιάρικη στάση στην παραγωγή τέχνης. Άρχισε να δημιουργεί τα εμβληματικά του «Readymade» γλυπτά από συγκεντρωμένες συλλογές συνηθισμένων, καθημερινών αντικειμένων, τα οποία, όταν τοποθετήθηκαν σε νέες ρυθμίσεις, έχασαν την αρχική τους λειτουργία και έγιναν κάτι νέο.

Το πιο διάσημο είναι το “Το συντριβάνι”, 1916, το οποίο έφτιαξε από ένα αχρηστευμένο ουρητήριο με τα αρχικά R. Mutt. Άρχισε επίσης να εργάζεται για το φιλόδοξο του “Τη νύφη ξεγυμνώνουν οι εργένηδές της” (Το μεγάλο γυαλί) ,1915-23, στο οποίο μια σειρά από μεταλλικά κομμάτια που μοιάζουν με εξαρτήματα μηχανής, σφηνώθηκαν ανάμεσα σε δύο αεροπλάνα, απεικονίζοντας μια νύφη σαν έντομο. που καταδιώκεται από εννέα μνηστήρες. Όπως το «Readymades» του, το έργο απέρριψε τις συμβατικές ιδέες για την ομορφιά, ενθαρρύνοντας τους θεατές να ασχοληθούν με το πνευματικό του περιεχόμενο.

Παρίσι και σουρεαλισμός

Man Ray, Duchamp ως Rrose Selavy 1921–26

O Duchamp έζησε μεταξύ Παρισιού και Νέας Υόρκης κατά την ώριμη καριέρα του. Ενσωματώθηκε στην παριζιάνικη σουρεαλιστική ομάδα και έκανε στενούς φίλους, μοιράζοντας την παράλογη αίσθηση του παιχνιδιού και του πειραματισμού τους. Το 1919 ζωγράφισε ένα μουστάκι σε μια έντυπη αναπαραγωγή της Mona Lisa του Leonardo da Vinci, την οποία ονόμασε, LHOOQ, 1919. Σε μια περαιτέρω πράξη ανατροπής φύλου, ο Duchamp ανέπτυξε το γυναικείο alter-ego του, ως Rrose Selavy το 1920, που αποτυπώθηκε σε μια σειρά φωτογραφιών του καλλιτέχνη Man Ray. Εκτός από την εξερεύνηση προοδευτικών ιδεών σχετικά με την ταυτότητα και την αυτο-εκπροσώπηση, ο Duchamp βρήκε την εμπειρία απελευθερωτική, επιτρέποντάς του να κάνει και να εκθέτει έργα υπό ένα νέο πρόσχημα.

Tα μεταγενέστερα χρόνια

Etant Donnes, 1965

Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Duchamp απομακρύνθηκε όλο και περισσότερο από τον ευρύτερο κόσμο της τέχνης. Ακόμα κι έτσι, οι Γάλλοι σουρεαλιστές τον υιοθέτησαν ως έναν από τους δικούς τους, και τώρα θεωρείται βασικό πρόσωπο στην ανάπτυξη του Ντανταϊσμού στη Γερμανία και τις ΗΠΑ. Συνέχισε να ζει μεταξύ Νέας Υόρκης και Γαλλίας, δημιουργώντας έναν ευτυχισμένο γάμο με την Alexina Sattler το 1954 και κερδίζοντας την αμερικανική υπηκοότητα ένα χρόνο αργότερα. Μανιώδης σκακιστής, εστίαζε όλο και περισσότερο στο παιχνίδι και μάλιστα έλαβε μέρος σε μια σειρά από διεθνή τουρνουά.

Κρυφά, ο διάσημος καλλιτέχνης πέρασε τα τελευταία 20 χρόνια της ζωής του δημιουργώντας μια τρισδιάστατη εκδοχή του “Τη νύφη ξεγυμνώνουν οι εργένηδές της” με τίτλο Etant Donnes, 1966, που τώρα εκτίθεται μόνιμα στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Φιλαδέλφειας. Έφυγε από τη ζωή στη Γαλλία το 1968 και κηδεύτηκε στο νεκροταφείο της Ρουέν.

Oι τιμές που άγγιξαν τα έργα του σε δημοπρασίες

Η θέση του Duchamp σήμερα ως ενός από τους πιο ριζοσπαστικούς στοχαστές της σύγχρονης τέχνης είναι αδιαμφισβήτητη, καθιστώντας την τέχνη του ιδιαίτερα επιθυμητή και περιζήτητη. Μερικές από τις πιο σημαντικές πωλήσεις του περιλαμβάνουν:

Nus: Un Fort et Un Vite (Two Nudes: One Strong and One Swift), 1912

Nus: Un Fort et Un Vite (Two Nudes: One Strong and One Swift), 1912

Αυτό το σχέδιο είναι ένα βασικό παράδειγμα του πρώιμου, μηχανοποιημένου εικονιστικού του στυλ. Πουλήθηκε στον οίκο Sotheby`s στο Παρίσι το 2011 για 596.410 δολάρια.

LHOOQ, Mona Lisa, 1964

LHOOQ, Mona Lisa, 1964

Μια ριζική πράξη δυσφήμησης, ο ασυνήθιστος τίτλος αυτού του έργου ακούγεται στα γαλλικά τη φράση «Elle a chaud au cul» («έχει ένα καυτό κώλο»). Το έργο πουλήθηκε στον οίκο Christie`s της Νέας Υόρκης το 2016 για 1.000.000 δολάρια, κάτι που αναμφίβολα θα διασκέδαζε πολύ τον Ντυσάν.

Roue de Bicyclette (Τροχός ποδηλάτου), 1964

Roue de Bicyclette (Τροχός ποδηλάτου), 1964

Ένα βασικό πρώιμο παράδειγμα του «Readymades» του Duchamp, αυτό το έργο πουλήθηκε στο Phillips New York το 2002 για 1.600.000 δολάρια.

Fountain, 1964

Fountain, 1964

Ένα από τα έργα τέχνης με τη μεγαλύτερη επιρροή που έγιναν ποτέ, η αρχική έκδοση αυτού του έργου έχει χαθεί, αλλά ο Duchamp έκανε περίπου 17 αντίγραφα στη δεκαετία του 1960. Το ένα πουλήθηκε στον οίκο Sotheby`s της Νέας Υόρκης το 1999 για 1.600.000 δολάρια.

O Marcel Duchamp  το αγόρασε, έγραψε ένα ψεύτικο όνομα «R. Mutt` στην κάτω άκρη, το έβαλε σε μια γκαλερί και το ονόμασε Fountain. Θεωρείται το πιο αμφιλεγόμενο έργο τέχνης του 20ου αιώνα, επειδή ήταν απλώς ένα συνηθισμένο αντικείμενο που παρουσιάζεται ως έργο τέχνης κύρους.

Έστειλε το έργο τέχνης του στην επιτροπή ελέγχου της Εταιρείας Ανεξάρτητων Καλλιτεχνών, στη Νέα Υόρκη και  δεν απορρίφθηκε αλλά το ουρητήριο αποκλείστηκε από την παράσταση.  Ακολούθησε η δημοσίευση ενός άρθρου που πιστεύεται ότι γράφτηκε από τον ίδιο τον Duchamp- το οποίο έλεγε: «πήρε ένα συνηθισμένο άρθρο ζωής, το τοποθέτησε έτσι ώστε να είναι χρήσιμο. Η σημασία εξαφανίστηκε κάτω από τον νέο τίτλο και άποψη – δημιούργησε μια νέα σκέψη για αυτό το αντικείμενο». Αυτή η έννοια της «έτοιμης» τέχνης συνοψίζει τις μεταβαλλόμενες αντιλήψεις για το τι θα μπορούσε να είναι η τέχνη και ιδιαίτερα τις συμβάσεις του κινήματος του Ντανταϊσμού.

Belle Haleine – Eau de Voilette, 1921

Belle Haleine – Eau de Voilette, 1921

Η πρώτη οπτική παρουσίαση του alter-ego του Duchamp, Rrose Selavy, τοποθετήθηκε σε ένα κατάλληλο μπουκάλι αρώματος, το οποίο πωλήθηκε στον οίκο Christie`s της Νέας Υόρκης για εκπληκτικά $11.406.900 το 2009.