«Το ευρωπαϊκό μοντέλο ανάπτυξης που είχε μπει σε κρίση, τις εξαρτήσεις που απειλούσαν την ανθεκτικότητα της ηπείρου και το γεγονός ότι χωρίς ταχύτερη ανάπτυξη, η Ευρώπη δεν θα μπορούσε να υλοποιήσει τις φιλοδοξίες της για το κλίμα, την ψηφιοποίηση, την ασφάλεια και τη γήρανση του πληθυσμού. Δυστυχώς, και οι τρεις αυτές προκλήσεις έχουν γίνει εντονότερες. Τα θεμέλια της ευρωπαϊκής ανάπτυξης, το παγκόσμιο εμπόριο και οι εξαγωγές υψηλής αξίας, έχουν εξασθενήσει. Οι ΗΠΑ έχουν επιβάλει τους υψηλότερους δασμούς, ενώ η Κίνα έχει ενισχύσει περαιτέρω τη θέση της ως ανταγωνιστής τόσο στις παγκόσμιες αγορές όσο και εντός της Ευρώπης, καθώς οι αμερικανικοί δασμοί ανακατευθύνουν εμπορικές ροές προς την ΕΕ», δήλωσε στην έναρξη της ομιλίας του ο Μάριο Ντράγκι στην υψηλού επιπέδου διάσκεψη, για τον απολογισμό ενός έτους από την Έκθεση Ντράγκι.
Περιορισμένη αντίδραση
Η ικανότητα της Ευρώπης να αντιδράσει περιορίζεται σημαντικά από τις εξαρτήσεις της. Η εξάρτηση από τις ΗΠΑ στον τομέα της άμυνας παρουσιάστηκε ως λόγος για τον οποίο η Ευρώπη αναγκάστηκε να αποδεχθεί εμπορική συμφωνία με όρους που εξυπηρετούν πρωτίστως την Ουάσινγκτον. Παράλληλα, «η εξάρτηση από την Κίνα σε κρίσιμες πρώτες ύλες περιορίζει τη δυνατότητά μας να αποτρέψουμε την υπερπροσφορά κινεζικών προϊόντων ή να αντιδράσουμε στη στήριξη που προσφέρει το Πεκίνο στη Ρωσία», δήλωσε ο καθηγητής Μ. Ντράγκι.
Αν και έχουν γίνει κάποια βήματα, όπως η ενίσχυση στρατηγικών έργων για κρίσιμες πρώτες ύλες και η αύξηση των αμυντικών δαπανών, οι επενδυτικές ανάγκες έχουν αυξηθεί δραματικά. Η ΕΚΤ υπολογίζει ότι από το 2025 έως το 2031 θα απαιτούνται περίπου 1,2 τρισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, εκ των οποίων τα 510 δισ. θα πρέπει να προέλθουν από το δημόσιο, κυρίως λόγω της ανάγκης για χρηματοδότηση της άμυνας.
Αύξηση του χρέους
Ακόμα και χωρίς αυτές τις νέες δαπάνες, το δημόσιο χρέος των κρατών μελών της ΕΕ προβλέπεται να αυξηθεί κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες μέσα στην επόμενη δεκαετία, φτάνοντας το 93% του ΑΕΠ, και μάλιστα στηριζόμενο σε αισιόδοξες εκτιμήσεις για την ανάπτυξη. Το δημοσιονομικό περιθώριο είναι στενό και η αδυναμία δράσης υπονομεύει όχι μόνο την ανταγωνιστικότητα αλλά και την κυριαρχία της Ευρώπης.
Μέτωπα δράσης
«Η Ευρώπη πρέπει να δράσει γρήγορα και συντονισμένα. Χρειαζόμαστε εστιασμένη κατανομή πόρων και γρήγορη απόδοση αποτελεσμάτων, εντός μηνών, όχι ετών», δήλωσε ο Μ. Ντράγκι. Η τεχνητή νοημοσύνη (AI) αναγνωρίζεται ως μετασχηματιστική τεχνολογία, αλλά απαιτεί την υποστήριξη τεσσάρων βασικών υποδομών: cloud, υπερυπολογιστές, κυβερνοασφάλεια και προηγμένα δίκτυα. Ωστόσο, η διαφορά παραμένει μεγάλη, οι ΗΠΑ παρήγαγαν 40 foundation models AI το 2024, η Κίνα 15 και η ΕΕ μόλις 3.
Το κόστος ενέργειας στην Ευρώπη
Το φυσικό αέριο και το ρεύμα στην ΕΕ παραμένουν πολύ ακριβότερα από τις ΗΠΑ. Οι τιμές ενέργειας απειλούν να εκτροχιάσουν την ψηφιακή μετάβαση. Η αγορά ενέργειας πρέπει να αναδιοργανωθεί μέσα από συλλογική αγορά LNG και περισσότερη διαφάνεια. Οι κρατικές ενισχύσεις πρέπει να συντονίζονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο, όχι να διαιρούν. Τα έργα κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος πρέπει να επανασχεδιαστούν ώστε να συγκεντρώνουν πόρους σε μεγάλης κλίμακας έργα με σαφή. Οι δημόσιες προμήθειες μπορούν να δημιουργήσουν σταθερή ζήτηση για ευρωπαϊκή καινοτομία. Απαιτείται εναρμονισμός κανόνων και προτιμησιακή στήριξη σε τομείς όπως η άμυνα, το cloud και η καθαρή τεχνολογία.
Η Ευρώπη πρέπει να στηρίξει τη στρατηγική συγκέντρωση σε τομείς όπως η άμυνα και το διάστημα. Η αναθεώρηση των κανόνων συγχωνεύσεων πρέπει να επισπευστεί ώστε να προωθηθεί η καινοτομία και η ανθεκτικότητα.
«Η Ευρώπη πρέπει να ξεπεράσει τη συνήθη γραφειοκρατία και να προχωρήσει με φιλόδοξα χρονοδιαγράμματα και δεσμευτικά παραδοτέα». Όπως με την Ενιαία Αγορά και το ευρώ, «η επιτυχία θα έρθει μόνο με κοινό όραμα και συνεχή πολιτική δέσμευση», δήλωσε ο Μ. Ντράγκι. Ο ίδιος τόνισε ότι «μόνο η ενότητα στον σκοπό και η ταχύτητα στην πράξη θα δείξουν ότι είναι έτοιμοι να ανταποκριθούν σε εξαιρετικές περιστάσεις με εξαιρετικές λύσεις».
Απολογισμός και προκλήσεις από την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
Έναν χρόνο μετά την Έκθεση Ντράγκι, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, παρουσίασε τον απολογισμό της προόδου και τις βασικές προτεραιότητες της νέας Επιτροπής, εστιάζοντας στην καινοτομία, την ανταγωνιστικότητα και τη μείωση εξαρτήσεων. Τόνισε τη σημασία της «Πυξίδας Ανταγωνιστικότητας» και σειράς πρωτοβουλιών όπως η Συμφωνία για την Καθαρή Βιομηχανία, τα gigafactories AI, το νέο πλαίσιο κρατικών ενισχύσεων και η ενίσχυση της άμυνας. Στάθηκε ιδιαίτερα στη βελτίωση της θέσης της ΕΕ στην καινοτομία, με αύξηση χρήσης AI και την ανάπτυξη υπερυπολογιστών, καθώς και στο νέο Ταμείο Ανταγωνιστικότητας ύψους 400 δισ. ευρώ. Παράλληλα, υπογράμμισε τα εμπόδια στην Ενιαία Αγορά, τις ανισότητες στις τιμές ενέργειας και την ανάγκη απανθρακοποίησης της βιομηχανίας με στήριξη σε υποδομές, καθαρές τεχνολογίες και μπαταρίες. Στον τομέα της μείωσης εξαρτήσεων, αναφέρθηκε σε νέες εμπορικές συμφωνίες και στρατηγικά έργα για κρίσιμες πρώτες ύλες. Τέλος, τόνισε την ανάγκη επείγουσας ενίσχυσης της ευρωπαϊκής άμυνας μέσω της πρωτοβουλίας Readiness 2030, συνδέοντας την άμυνα με την οικονομική και τεχνολογική ετοιμότητα της Ευρώπης.
