Δύο αιώνες μετά την ολέθρια εκστρατεία του Ναπολέοντα στη Ρωσία, η επιστήμη ρίχνει νέο φως στα δεινά που υπέστη ο στρατός του. Τον Οκτώβριο του 1812, η περίφημη Μεγάλη Στρατιά κατέρρεε. Η πείνα, η εξάντληση και οι ασθένειες θέριζαν τους στρατιώτες, καθώς χιλιάδες άφηναν την τελευταία τους πνοή μέσα στο παγωμένο ρωσικό τοπίο. Υπολογίζεται ότι περίπου 300.000 στρατιώτες έχασαν τη ζωή τους σε μία από τις πιο δραματικές στιγμές της ευρωπαϊκής ιστορίας.
Σύμφωνα με νέα μελέτη, ανάμεσα στις ασθένειες που έπληξαν τους στρατιώτες ήταν και δύο που δεν είχαν εντοπιστεί μέχρι σήμερα: ο παρατυφοειδής πυρετός και ο υποτροπιάζων πυρετός.
«Νομίζω πως το καθοριστικό στοιχείο της αποτυχίας αυτής της εκστρατείας ήταν το κρύο, η πείνα και η εξάντληση. Ακόμη και χωρίς λοιμώξεις, θα είχαμε μαζικούς θανάτους ούτως ή άλλως», δήλωσε ο Νικολάς Ρασκοβάν, επικεφαλής της Μονάδας Μικροβιακής Παλαιογενωμικής του Ινστιτούτου Παστέρ και κύριος συγγραφέας της μελέτης.
«Ωστόσο, αυτό που αλλάζει η μελέτη μας είναι τα νέα στοιχεία που έχουμε για τις ασθένειες εκείνης της εποχής», πρόσθεσε.
Νέα μέθοδος αποκάλυψε τις ασθένειες που έπληξαν τους στρατιώτες
Στη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Current Biology, οι συγγραφείς αναφέρουν ότι παλαιότερες αναλύσεις DNA από τον ομαδικό τάφο στο Βίλνιους της Λιθουανίας είχαν εντοπίσει ίχνη τύφου και πυρετού των χαρακωμάτων (Bartonella quintana). Εκείνες οι μελέτες βασίζονταν στη μέθοδο nested PCR, η οποία αναζητά συγκεκριμένα παθογόνα στα δείγματα.
Η ομάδα του Ρασκοβάν χρησιμοποίησε μια διαφορετική μέθοδο, γνωστή ως shotgun sequencing, που επιτρέπει τον εντοπισμό τμημάτων DNA τα οποία ταιριάζουν με οποιοδήποτε από τα 185 γνωστά βακτήρια που προκαλούν ασθένειες στον άνθρωπο. Η ανάλυση DNA από τα δόντια 13 στρατιωτών που δεν είχαν εξεταστεί στο παρελθόν, έδειξαν ότι ένας από αυτούς είχε μολυνθεί από το βακτήριο Borrelia recurrentis, το οποίο μεταδίδεται κυρίως μέσω των τσιμπιμάτων μολυσμένων ψειρών. Διαπιστώθηκε πως άλλοι τέσσερις είχαν προσβληθεί από Salmonella enterica, το βακτήριο που προκαλεί παρατυφοειδή πυρετό — μια ασθένεια που εξαπλώνεται μέσω μολυσμένης τροφής ή νερού. Ένας από τους τέσσερις φαίνεται ότι είχε προσβληθεί και από τις δύο ασθένειες.
Οι ερευνητές σημειώνουν ότι τα ευρήματα συμφωνούν με ιστορικές περιγραφές των συμπτωμάτων που παρουσίαζαν οι στρατιώτες της Μεγάλης Στρατιάς του Ναπολέοντα — όπως πυρετό και διάρροια. Σε αντίθεση όμως με προηγούμενες μελέτες, η νέα ανάλυση δεν εντόπισε ίχνη βακτηρίων που προκαλούν τύφο ή πυρετό των χαρακωμάτων. Ο Ρασκοβάν διευκρίνισε ότι αυτό μπορεί να σημαίνει πως οι συγκεκριμένοι στρατιώτες δεν είχαν μολυνθεί ή είχαν ήπια μορφή των συγκεκριμένων ασθενειών. Εναλλακτικά, μπορεί να οφείλεται στη φυσική φθορά του αρχαίου DNA με την πάροδο του χρόνου ή στο γεγονός ότι η ποσότητα του DNA ήταν κάτω από το όριο ανίχνευσης της μεθόδου.
Η ομάδα πραγματοποίησε σειρά στατιστικών αναλύσεων για να διασφαλίσει ότι τα αποτελέσματα ήταν αξιόπιστα και ότι αντιστοιχούσαν σε αυθεντικές λοιμώξεις. Η ανάλυση περιλάμβανε τον εντοπισμό ενδείξεων αποσύνθεσης DNA, όπως θα αναμενόταν σε δείγματα τόσο μεγάλης ηλικίας, καθώς και τη χαρτογράφηση της θέσης των βακτηρίων στο «γενεαλογικό» τους δέντρο, ώστε να εντοπιστεί η συγγένεια τους με σύγχρονα στελέχη.
«Με βάση τα αποτελέσματά μας, ένα πιθανό σενάριο για τον θάνατο αυτών των στρατιωτών είναι ο συνδυασμός εξάντλησης, ψύχους και πολλαπλών ασθενειών, όπως ο παρατυφοειδής και ο υποτροπιάζων πυρετός. Αν και δεν είναι πάντα θανατηφόρα, η λοίμωξη από υποτροπιάζοντα πυρετό θα μπορούσε να αποδυναμώσει δραματικά έναν ήδη εξαντλημένο οργανισμό», γράφουν οι ερευνητές.
Ο Μάικλ Ρόου, ειδικός στην ευρωπαϊκή ιστορία στο King’s College του Λονδίνου, χαρακτήρισε τη μελέτη σημαντική.
«Η επιστήμη εδώ προσφέρει κάτι που ένας ιστορικός δεν θα μπορούσε να αποδείξει μόνος του», είπε, αναφερόμενος στην ταυτοποίηση των ασθενειών.
Ωστόσο, προειδοποίησε να μην αποδίδεται η καταστροφή του στρατού αποκλειστικά στις καιρικές συνθήκες που οδήγησαν σε πείνα και ασθένειες — μια εκδοχή που προωθούσε και ο ίδιος ο Ναπολέων.
«Αυτό υποτιμά τον ρόλο των Ρώσων και παραβλέπει το γεγονός ότι ακολούθησαν μια έξυπνη στρατηγική και διέθεταν έναν ιδιαίτερα οργανωμένο στρατό,» πρόσθεσε.
ΠΗΓΗ: Guardian – ertnews.gr
