Ο τρόμος στον κινηματογράφο δεν περιορίζεται στο να τρομάξει ή να σοκάρει. Είναι καθαρτικός, στοχαστικός, συχνά χιουμοριστικός, προσφέροντας μια βαθύτερη ματιά στην ανθρώπινη φύση και στην κοινωνία.
Όπως γράφουν οι New York Times, το είδος λειτουργεί ως κοινωνικός καθρέφτης: από τα βασανισμένα τέρατα της δεκαετίας του ’40 («The Wolf Man») μέχρι τις εμβληματικές «final girls» των ’70s («Halloween») και τους ανατρεπτικούς ήρωες του 21ου αιώνα («Get Out»).
Με αφορμή το Halloween, η εμπειρία του τρόμου αποκτά ξανά το προσκήνιο, αναδεικνύοντας τις πτυχές που καθιστούν αυτό το κινηματογραφικό είδος μοναδικό και επίκαιρο. Από τις απαρχές των horror φιλμ, οι σκηνοθέτες αξιοποίησαν τον τρόμο ως μέσο έκφρασης κοινωνικών ανησυχιών. Οι παραμορφωμένες φιγούρες των ’40s δεν ήταν απλώς φόβητρα, αλλά συμβόλιζαν τη σκοτεινή πλευρά της ανθρωπότητας.
Στη δεκαετία του ’70, οι υπαίτιοι τρόμου μεταμορφώθηκαν και οι «τελικές κοπέλες» έγιναν οι νέες ηρωίδες, ανατρέποντας τα παραδοσιακά πρότυπα του φύλου. Οι κλασικές ταινίες όπως το «Halloween» κατάφεραν να συνδυάσουν την αγωνία με την κοινωνική κριτική, εξετάζοντας τις ανησυχίες για τη βία και την επιβίωση. Καθώς προχωράμε στον 21ο αιώνα, ο τρόμος συνεχίζει να εξελίσσεται, με ταινίες όπως το «Get Out» να θέτουν ανατρεπτικά ερωτήματα σχετικά με τη φυλή και την κοινωνική ανισότητα.
Αυτές οι παραγωγές δεν επιδιώκουν μόνο να συναρπάσουν αλλά να προκαλέσουν σκέψη και συζήτηση. Ακολουθεί ένας κινηματογραφικός οδηγός στα πιο επιδραστικά horror φιλμ των τελευταίων 100 χρόνων — επιλογές που άλλαξαν τους κανόνες, άφησαν αμείλικτα ίχνη στη συλλογική φαντασία και συνέχισαν να στοιχειώνουν το σινεμά και τους θεατές. Από το σκοτεινό γοτθικό του παρελθόντος μέχρι τις σύγχρονες κοινωνικές αλληγορίες, ο τρόμος παραμένει ένας από τους πιο καυστικούς τρόπους έκφρασης των ανθρώπινων φόβων και προσδοκιών.
Ο Εξορκιστής (1973)
Οι θεατές σε όλο τον πλανήτη σοκαρίστηκαν όταν ο William Friedkin κυκλοφόρησε το αποτρόπαιο φιλμ του ανήμερα των Χριστουγέννων. Βασισμένο στο μυθιστόρημα του William Peter Blatty, παρακολουθούμε μια μητέρα (Ellen Burstyn) σε απόγνωση που προσπαθεί να σώσει τη 12χρονη κόρη της (Linda Blair) από δαιμονική κατοχή, καταφεύγοντας σε δύο ιερείς (Jason Miller και Max von Sydow). Η αθυρόστομη, βλάσφημη, δαιμονική οντότητα σόκαρε το κοινό — φύλακες κινηματογράφων μιλούσαν για λιποθυμίες, ακόμα και για πιθανές αποβολές. Μια τεράστια επιτυχία, που όρισε οριστικά το είδος του «δαιμονισμού».
Scream (1996)
Ο Wes Craven επέστρεψε με έναν τρόμο που ήξερε τον εαυτό του. Παρότι κάποιοι βρίσκουν την υπερ-αναφορικότητα κουραστική και τον Ghostface περισσότερο σαν μασκαρά αμφιλεγόμενης ποιότητας παρά σαν αληθινό τέρας, το «Scream» του Kevin Williamson άλλαξε τα δεδομένα. Για πρώτη φορά το horror «έδειξε με το δάχτυλο» τα κλισέ του και τα σχολίασε με χιούμορ. Ένα love letter στο είδος — μια ταινία τρόμου για τους λάτρεις των ταινιών τρόμου.
Halloween (1978)
Όταν σε ρωτούν το αγαπημένο σου horror και απαντάς «Halloween», το λες με περηφάνια. Η Jamie Lee Curtis ενσαρκώνει μια μαθήτρια που, τη νύχτα του Halloween, γίνεται στόχος του δραπέτη φονιά Michael Myers. Η ταινία του John Carpenter καθόρισε τη φόρμα του slasher: μασκοφόρος δολοφόνος, καθημερινή ηρωίδα που παλεύει για επιβίωση, ευρηματικοί φόνοι, μαύρο χιούμορ και ένα μουσικό θέμα που κυνηγά σαν καρδιακός παλμός. Ένα ορόσημο, ένα κλασικό.
The Blair Witch Project (1999)
Πριν τα social media, το θολό όριο ανάμεσα σε φαντασία και πραγματικότητα μπορούσε να γίνει κόλαση. Όταν πρωτοκυκλοφόρησε, πολλοί αναρωτιόνταν αν πρόκειται για πραγματικό υλικό. Το φιλμ των Daniel Myrick και Eduardo Sánchez εκτόξευσε το είδος του «found footage». Τρεις νέοι εξαφανίζονται σε δάσος· ό,τι βλέπουμε είναι το υλικό που άφησαν πίσω. Το φινάλε του παραμένει μια από τις πιο ανατριχιαστικές στιγμές του κινηματογράφου.
Η Λάμψη (The Shining) (1980)
Ο Stanley Kubrick δημιούργησε ένα ψυχολογικό εφιάλτη μέσα σε ένα ξενοδοχείο αποκλεισμένο από το χιόνι. Ο Jack Nicholson χάνει την επαφή με την πραγματικότητα, η Shelley Duvall υποφέρει, το παιδί τους βλέπει οράματα, και αίμα ξεχύνεται από ασανσέρ. Το «Here’s Johnny!» έγινε μέρος της κουλτούρας· η αίσθηση παράνοιας διαρκεί για πάντα.
Παρασκευή και 13 Friday the 13th (1980)
Κατασκήνωση, νέοι και διάσημοι φόνοι. Ο Jason Voorhees γεννιέται και το καλοκαιρινό camp δεν θα είναι ποτέ ξανά αθώο. Το franchise εκτοξεύθηκε σε 12 ταινίες· η μάσκα του έγινε παγκόσμιο σύμβολο τρόμου.
Εφιάλτης στον δρόμο με τις Λεύκες 2 – A Nightmare on Elm Street 2: Freddy’s Revenge (1985)
Ένα από τα πιο ξεκάθαρα queer horror films στην ιστορία. Ο Freddy Krueger στοιχειώνει όχι μόνο όνειρα αλλά και ζητήματα ταυτότητας. Ο Mark Patton — ένας «final boy» σε μια εποχή που η queer ανάγνωση ήταν ταμπού.
Get Out (2017)
Η Αμερική μετά τον Obama — όχι τόσο «μετα-φυλετική» όσο ήθελαν να πιστεύουν. Ο Jordan Peele αποδομεί τον φιλελεύθερο ρατσισμό μέσα από μια ιστορία που συνδυάζει κοινωνική κριτική, ψυχολογικό τρόμο και ανατριχιαστικές εικόνες. Ο Daniel Kaluuya καθηλώνει.
Nosferatu (1922)
Η σιωπηλή εποχή του τρόμου στην πιο σκοτεινή της μορφή. Ο Count Orlok του Max Schreck — ένα αποστεωμένο, ζωώδες βαμπίρ — εμφανίζεται μέσα από εξπρεσιονιστικές σκιές και αφαιρετική φρίκη. Μια εμπειρία που παραμένει ανησυχητική έναν αιώνα μετά.
Ο σχιζοφρενής δολοφόνος με το πριόνι – The Texas Chain Saw Massacre (1974)
Βρώμικο, επιθετικό, σχεδόν ντοκιμαντερίστικο. Ο Leatherface και η οικογένειά του σπέρνουν τον τρόμο στην αμερικανική επαρχία. Το φιλμ ακόμη και σήμερα μοιάζει επικίνδυνο.
