Ανοίγει ο δρόμος για την αξιοποίηση από το Δημόσιο χιλιάδων ακινήτων που προέρχονται από σχολάζουσες κληρονομιές. Πρόκειται για ακίνητα φορολογουμένων που έχουν αποβιώσει χωρίς να έχουν αφήσει κληρονόμους και τα οποία μετά από συγκεκριμένη νομική διαδικασία περιέρχονται στο Δημόσιο. Μόνο που το κράτος δεν γνωρίζει ούτε τον ακριβή αριθμό τους, ούτε και την οικονομική τους αξία με αποτέλεσμα να ρημάζουν αναξιοποίητα.
Το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, έθεσε σε δημόσια ηλεκτρονική διαβούλευση (θα διαρκέσει έως την 1η Δεκεμβρίου 2025) το σχέδιο νόμου με τίτλο «πλαίσιο για κοινωφελείς περιουσίες, ιδρύματα, σχολάζουσες κληρονομιές και δωρεές προς το δημόσιο – παρεμβάσεις σε κώδικες φορολογίας εισοδήματος, περιουσίας και Φ.Π.Α. – σύσταση, αποστολή και αρμοδιότητες του νομικού προσώπου ιδιωτικού δικαίου με την επωνυμία «επιτροπή Ολύμπιων και Ζάππειου κληροδοτήματος» – διατάξεις αρμοδιότητας γενικής γραμματείας χρηματοπιστωτικού τομέα και διαχείρισης ιδιωτικού χρέους και λοιπές διατάξεις».
Με το προωθούμενο νομοθέτημα θα επιχειρηθεί η ψηφιακή χαρτογράφηση όλων των κοινωφελών περιουσιών και των σχολαζουσών κληρονομιών. Πρακτικά θα δημιουργηθεί ένα Ηλεκτρονικό Μητρώο Κοινωφελών Περιουσιών και μια Πλατφόρμα Σχολαζουσών Κληρονομιών που θα διασυνδεθούν με τα Μητρώα του Δημοσίου. Ταυτόχρονα θα δημιουργηθεί ένα ίδρυμα ειδικού σκοπού το οποίο θα αναλάβει τη διαχείριση και αξιοποίηση όλων των κοινωφελών περιουσιών και των σχολαζουσών κληρονομιών.
Με το δημόσιο να μη γνωρίζει ακόμα ποια είναι η οικονομική αξία των εκκρεμών κληρονομιών, πόσα και ποια ακίνητα παραμένουν ανεκμετάλλευτα ή απαξιώνονται, τίθενται οι προϋποθέσεις για την αξιοποίηση τους. Την τελευταία πενταετία εκκαθαρίστηκαν μόλις 100 ακίνητα από σχολάζουσες κληρονομιές, ενώ τα υπόλοιπα παραμένουν ανεκμετάλλευτα.
Ειδικότερα προβλέπεται:
- Η δημιουργία Ηλεκτρονικού Μητρώου Κοινωφελών Περιουσιών (Η.Μ.ΚΟΙ.Π.), για την ανάρτηση και επεξεργασία δεδομένων, σχετικά με τη διοίκηση και τη λειτουργία των κοινωφελών περιουσιών,
- Η σύσταση ιδρύματος ειδικού σκοπού για την προσωρινή ή οριστική διοίκηση, διαχείριση και αξιοποίηση αδρανών κοινωφελών ιδρυμάτων και αυτοτελών περιουσιών, την προσωρινή διαχείριση, αξιοποίηση και εκκαθάριση περιουσιών χωρίς διοίκηση ή εκτελεστή διαθήκης, την προσωρινή διαχείριση και εκκαθάριση περιουσιών που διατέθηκαν υπέρ του Δημοσίου, καθώς και των σχολαζουσών κληρονομιών,
- Η θέσπιση κανόνων για την αποτελεσματικότερη διοίκηση, διαχείριση, εκκαθάριση και αξιοποίηση των κοινωφελών περιουσιών και των κληρονομιών υπέρ του Δημοσίου,
- Η ρύθμιση των όρων και διαδικασιών αξιοποίησης ακινήτων κοινωφελών περιουσιών,
- Η θέσπιση κανόνων για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας κοινωφελών ιδρυμάτων και αυτοτελών περιουσιών, προκειμένου να εξυπηρετούνται οι κοινωφελείς σκοποί τους,
- Η εισαγωγή ηλεκτρονικής πλατφόρμας για τον εντοπισμό, την καταγραφή, την επεξεργασία, τη διαχείριση και την παρακολούθηση των σχολαζουσών κληρονομιών του Δημοσίου,
- Η θέσπιση σύντομης διοικητικής διαδικασίας για την αναγνώριση του κληρονομικού δικαιώματος του Δημοσίου,
- Η θέσπιση πλαισίου διαχειριστικού ελέγχου, και:
- Η θέσπιση κινήτρων και η απλοποίηση της διαδικασίας πραγματοποίησης δωρεών προς το Δημόσιο.
Το Μητρώο
Στη Γενική Γραμματεία Δημόσιας Περιουσίας του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών αναπτύσσεται και λειτουργεί Ηλεκτρονικό Μητρώο Κοινωφελών Περιουσιών (Η.Μ.ΚΟΙ.Π.).
Στο Μητρώο εγγράφονται υποχρεωτικά, με πρωτοβουλία και ευθύνη των οργάνων της διοίκησης ή διαχείρισής τους, όλες οι κοινωφελείς περιουσίες, συμπεριλαμβανομένων και των κοινωφελών ιδρυμάτων, με σκοπό τη συστηματική συλλογή, ψηφιακή ιχνηλασιμότητα και επεξεργασία των δεδομένων που αφορούν στη διοίκηση, διαχείριση και λειτουργία τους.
Στο Η.Μ.ΚΟΙ.Π. μπορούν να υποβάλλονται ανώνυμες ή επώνυμες καταγγελίες, όσον αφορά στη διαχείριση των κοινωφελών περιουσιών, για παραβάσεις του νόμου ή της βούλησης του ιδρυτή ή του διαθέτη. Η ηλεκτρονική Πλατφόρμα Δωρεών (e-Δωρεές) εντάσσεται στο Η.Μ.Κ.ΟΙ.Π.
Ανάρτηση στοιχείων
Για κάθε κοινωφελή περιουσία τηρείται ιδιαίτερη μερίδα στο Η.Μ.ΚΟΙ.Π., στην οποία τα πρόσωπα που ασκούν τη διοίκηση ή τη διαχείρισή της, καθώς και οι εκκαθαριστές της αναρτούν υποχρεωτικά, με πρωτοβουλία και ευθύνη τους, αμέσως μετά την ολοκλήρωση των διαδικασιών έκδοσης κάθε πράξης:
α) την ιδρυτική πράξη και, όπου προβλέπεται, την εγκριτική απόφαση,
β) τις δικαστικές αποφάσεις, με τις οποίες μεταβάλλεται ο σκοπός ή ο τρόπος αξιοποίησής της,
γ) αναλυτικό κατάλογο των περιουσιακών στοιχείων της, καθώς και κάθε πράξη που αποδεικνύει τα περιουσιακά στοιχεία της κοινωφελούς περιουσίας και την πραγματική κατάσταση στην οποία βρίσκονται,
δ) κάθε σύμβαση ή μονομερή δικαιοπραξία και κάθε διαχειριστική πράξη, που αφορά στην άσκηση αρμοδιοτήτων επίτευξης του κοινωφελούς σκοπού, ιδίως την εκποίηση ή εκμίσθωση ακινήτων, τη σύσταση εμπραγμάτων δικαιωμάτων και ασφαλειών, τις συμβάσεις έργου και προμήθειας αγαθών και παροχής υπηρεσιών, καθώς και τις επενδύσεις χρηματικών διαθεσίμων κ.λπ.
Σύσταση Ιδρύματος ειδικού σκοπού
Υπό την εποπτεία του ΥΠΕΘΟ, συστήνεται νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου με την επωνυμία «Ίδρυμα Διαχείρισης και Εκκαθάρισης Κληρονομιών και Αδρανών Κοινωφελών Περιουσιών» (Φορέας), ως ίδρυμα ειδικού σκοπού.
Ο Φορέας έχει άμεση και πλήρη πρόσβαση στα στοιχεία που τηρούνται στο Η.Μ.ΚΟΙ.Π., καθώς και στην ψηφιακή πλατφόρμα «e-diadoxi»».
Η αποστολή και οι αρμοδιότητες του Φορέα εκτείνονται από την προστασία, διατήρηση και αξιοποίηση των περιουσιακών στοιχείων, που περιέρχονται στην αρμοδιότητά του, μέχρι τον εντοπισμό των κοινωφελών ιδρυμάτων και αυτοτελών περιουσιών που αδρανούν. Παράλληλα αναλαμβάνει όλο το …νομικό έργο όπως: την απογραφή, διαχείριση και εκκαθάριση των σχολαζουσών κληρονομιών, καθώς και των περιουσιακών στοιχείων, που καταλείπονται με διαθήκη στο Δημόσιο, τη δικαστική υποστήριξη σε δίκες για την εξακρίβωση, τη διαχείριση και την εκκαθάριση των περιουσιών που διαχειρίζεται ή εκκαθαρίζει κ.λ.π.
Χρηματοδότηση
Ο Φορέας επιχορηγείται από τον τακτικό προϋπολογισμό του ΥΠΕΘΟ, αλλά και κάθε είδους χρηματοδοτήσεις ή έκτακτες επιχορηγήσεις και ενισχύσεις από όργανα και οργανισμούς του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και διεθνείς φορείς και οργανισμούς, μεταξύ άλλων και για τα έργα ή προγράμματα που αναλαμβάνει να υλοποιήσει.
Μέχρι την 1η Ιουνίου κάθε έτους, ο Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου, υποβάλλει στον ΥΠΕΘΟ και αναρτά στην ιστοσελίδα του Φορέα έκθεση πεπραγμένων και αποτελεσμάτων, η οποία περιλαμβάνει ιδίως: τους στόχους, τις δράσεις και τα αποτελέσματα που επιτεύχθηκαν κατά το προηγούμενο έτος, μετρούμενα κατά εξειδικευμένους δείκτες. Ακόμα, τους πόρους που αξιοποιήθηκαν και την προέλευσή τους.
Υποχρεώσεις συμβολαιογράφων, τραπεζών και ασφαλιστικών
Οι συμβολαιογράφοι διαβιβάζουν στη Γενική Γραμματεία Δημόσιας Περιουσίας του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών αντίγραφα διαθηκών που δημοσιεύουν, πράξεων αποδοχής κληρονομίας και συμβάσεων δωρεών που συντάσσουν, όταν αυτές περιλαμβάνουν διατάξεις υπέρ κοινωφελούς σκοπού, αμελλητί και σε κάθε περίπτωση το
αργότερο εντός του πρώτου δεκαημέρου του επόμενου μήνα από τη δημοσίευση ή τη σύνταξή τους, αντίστοιχα.
Τα πιστωτικά ιδρύματα, οι ασφαλιστικές εταιρείες και κάθε άλλο φυσικό ή νομικό πρόσωπο, με το οποίο συμφώνησε πρόσωπο που απεβίωσε να καταβάλουν, κατ’ εντολή του, χρηματικό ποσό ή να παραδώσουν άλλο περιουσιακό στοιχείο υπέρ κοινωφελούς σκοπού, σε κληρονόμο του, στο Δημόσιο ή σε άλλο φυσικό ή νομικό πρόσωπο, υποχρεούνται, αμέσως
μόλις λάβουν γνώση του επελθόντος θανάτου, να ενημερώσουν επίσης τη Γενική Γραμματεία Δημόσιας Περιουσίας του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, όπως και η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων.
Κεντρικό Συμβούλιο
Το νομοσχέδιο προβλέπει και τη σύσταση Κεντρικού Συμβουλίου Κοινωφελών Περιουσιών στο ΥΠΕΘΟ, το οποίο γνωμοδοτεί για κάθε θέμα, που παραπέμπεται από τον υπουργό, όπως και για την επίλυση θεμάτων γενικότερης σημασίας ή τον έλεγχο αναρτητέων ή αναρτηθεισών πράξεων διοίκησης ή διαχείρισης ιδιαιτέρως μεγάλου ή εξαιρετικά σημαντικού αντικειμένου, στο Η.Μ.ΚΟΙ.Π.
Κοινωφελή Ιδρύματα
Το νομοσχέδιο ορίζει ακόμα όλες τις διαδικασίες για τη σύσταση και λειτουργία Κοινωφελών Ιδρυμάτων και Αυτοτελών Περιουσιών, καθώς και τον τρόπο και τις προϋποθέσεις χορήγησης υποτροφιών, οικονομικών ενισχύσεων, βοηθημάτων και βραβείων από κοινωφελή ιδρύματα και αυτοτελείς περιουσίες.
Κοινωφελή ιδρύματα ή αυτοτελείς περιουσίες χαρακτηρίζονται ως αδρανή/-είς εφόσον επί τρία συναπτά έτη συντρέχει δεν ανάρτησαν στο Η.Μ.ΚΟΙ.Π. οικονομικές καταστάσεις, τυχόν μεταβολές στη διοίκηση ή στην περιουσιακή τους κατάσταση, δεν τήρησαν ή δεν ενημέρωσαν τον κατάλογο ακίνητης περιουσίας τους, δεν ανάρτησαν πράξεις διαχείρισης της περιουσίας τους προς εξυπηρέτηση του κοινωφελούς σκοπού, οι ετήσιες δαπάνες για υλοποίηση του κοινωφελούς τους σκοπού υπολείπονταν του 15% των συνολικών εσόδων ή, σε τριετία, του 30%, ή εισέπραξαν ποσοστό μικρότερο του 70% των ληξιπρόθεσμων αξιώσεων από την εκμετάλλευση της κοινωφελούς περιουσίας.
Ρυθμίσεις χρεών
Επιτρέπεται στην Α.Α.Δ.Ε., τον Ε.Φ.Κ.Α. και σε Οργανισμούς Κοινής Ωφέλειας (Ο.Κ.Ω.) να ρυθμίζουν τις οφειλές προς αυτούς κοινωφελών ιδρυμάτων και αυτοτελών περιουσιών, που βρίσκονται σε πρόσκαιρη ή μόνιμη και ολική αδυναμία πληρωμής με την κατάρτιση σύμβασης ή στο πλαίσιο συμφώνου εξυγίανσης. Από τη ρύθμιση εξαιρούνται οι βεβαιωμένες οφειλές προς το Δημόσιο, οι οποίες δεν δύνανται, να υπαχθούν σε ρύθμιση τμηματικής καταβολής.
Με τη ρύθμιση μπορεί να προβλέπεται η καταβολή τους σε έως 120 μηνιαίες δόσεις και η διαγραφή των τόκων και προσαυξήσεων, υπό την αίρεση ότι οι ρυθμιζόμενες δόσεις θα καταβληθούν εγκαίρως και στο σύνολό τους. Σε περίπτωση μη εμπρόθεσμης καταβολής 3 συνεχόμενων ή 5 συνολικά δόσεων των οφειλών που ρυθμίζονται, η ρύθμιση αίρεται και αναβιώνουν οι συνέπειες.
